اختلال اوتیسم یا ASD نوعی بیماری مرتبط با رشد عصبی است و در کودکی آشکار می شود. ASD به چه دلیلی رخ می دهد؟ عوامل ژنتیکی و محیطی در پیدایش این بیماری نقش موثری دارند. اوتیسم به فرهنگ یا نژاد بستگی ندارد و کودکان بسیاری را در سرتاسر جهان به خود دچار کرده است. افراد مبتلا به اتیسم زیاد هستند؟ چه راه هایی برای پیشگیری از آن وجود دارد؟ راهکارهای درمانی این بیماری چیست؟ برای اینکه همه چیز را درباره اوتیسم کودکان بدانید، ما را در این مطلب همراهی کنید.
اختلال اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum Disorder)، یک اختلال رشدی و تکاملی است که در سلول های مغزی رخ میدهد و ارتباطات اجتماعی و رفتار فرد را تحت تأثیر قرار میدهد و عموماً با نام “درخود ماندگی” نیز شناخته میشود. اگرچه اوتیسم در هر سنی قابل تشخیص است، اما چون علائم آن عموماً در یک تا دو سالگی دیده میشوند به آن «اختلال رشدی» گفته میشود.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، راهنمایی است که توسط انجمن روانشناسی آمریکا ایجاد شده است و برای تشخیص اختلالات روانی به کار برده میشود. طبق این راهنما، افراد مبتلا به اتیسم دارای چند دسته علائم اصلی هستند، شامل:
-مشکل در برقراری ارتباط و ایجاد تعامل با سایرین
-علایق محدود و رفتارهای تکراری
-علائمی که به توانایی عملکرد صحیح فرد در مدرسه، محیط کار و یا سایر موارد زندگی آسیب میرساند.
از آنجایی که افراد مبتلا به اوتیسم، انواع مختلفی ازعلائم را با شدت های متفاوت تجربه میکنند به این بیماری، اختلال “طیف اوتیسم” گفته میشود. اختلال طیف اوتیسم در همه قومها، نژادها و طبقههای اقتصادی دیده میشود. در حال حاضر آمار ابتلا به این اختلال در دنیا یک به ۶۸ تولد و در ایران یک نفر مبتلا در هر ۱۵۰ تولد اعلام شده است. اگرچه اتیسم یک اختلال مادام العمر است اما درمان و خدمات میتواند علائم و توانایی عملکرد فرد را بهبود بخشند.
دلایل ابتلا به اختلال اوتیسم
عامل ایجاد اختلال اوتیسم تاکنون شناخته نشده است و برای ایجاد آن نمیتوان دلیل خاصی تعیین کرد. این اختلال پیچیدگی خاصی داشته و در علائم و شدت آن تنوع بالایی دیده میشود. طبق نظر کارشناسان، ژنتیک و عوامل محیطی میتوانند به تنهایی سبب ایجاد اختلال اتیسم شوند و گاه ترکیب هر دو اینها سبب بروز اوتیسم میگردد.
مشکلات ژنتیکی
برای ایجاد اوتیسم در فرد، چندین ژن متفاوت تاثیر دارند. معمولاً این اختلال در کودکان با یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم رت یا سندرم ایکس شکننده مرتبط است.
گاهی آسیبهای ژنتیکی موجب فراهم کردن ابتلا به این اختلال شده و یا باعث بروز عوامل خطر آفرین محیطی میشوند. گروهی از آنها باعث تاثیر بر تحول مغز شده و یا بر سلولهای مغزی اثر میگذارند و موجب تغییر شدت علائم این اختلال میشوند. بعضی از مشکلات، ژنی و وراثتی هستند و بعضی در اثر عوامل طبیعی ایجاد میشوند.
عوامل طبیعی
محققان نسبت به تاثیر گذاری عواملی مانند عفونتهای ناشی از ویروسها، مشکلات دوران بارداری و یا آلودگیهای محیطی بر ابتلا به اتیسم شک و تردید دارند.
مصرف داروها در زمان بارداری
زمانی که یک مادر باردار داروهایی مانند والپروئیک اسید و تالیدومید را مصرف کند، نوزاد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم خواهد شد.
دیابت و فقر آهن مادر
طبق مطالعات صورت گرفته در امریکا، زمانی که مادر با فقر آهن مواجه است، احتمال مبتلا شدن کودک به اتیسم، پنج برابر افزایش مییابد. این اختلال نیز در فرزندان مادران دیابتی شیوع بیشتری دارد. بر طبق پژوهشهای صورت گرفته، نوزاد مادرانی که از هفته ۲۶ بارداری به بعد دیابت میگیرند نسبت به سایرین ۶۳ درصد بیشتر ممکن است دچار اوتیسم گردند.
سن والدین برای بچه دار شدن
نسبت به میزان تاثیر گزاری سن پدر و مادر در ابتلا کودک به اوتیسم، شک و تردید وجود دارد. ولی محققان با توجه به اینکه با افزایش سن والدین احتمال جهش ژنی در تخمک و اسپرم آنها افزایش مییابد، تخمین میزنند که بین سن والدین و ابتلا به اوتیسم رابطهای وجود دارد.
زمانی که سن مادر از ۴۰ سال عبور کند، ۱۵ درصد میزان ابتلا نوزاد به این اختلال نیز بیشتر میشود. سن پایین مادر برای بارداری نیز تاثیر منفی بر سلامت کودک دارد. اگرچه سن بالای پدر تاثیر مشابه سن مادر را ندارد ولی پزشکان بیان کردهاند که افزایش سن اسپرمها میتواند احتمال مبتلا شدن به این اختلال را زیاد نماید. تفاوت سنی پدر و مادر نیز بر ابتلا کودک به این اختلال موثر است.
.بیشتر بخوانید:
فلج خواب چیست؟ علائم و نشانههای آن کدام اند؟
علائم و نشانه اختلال اوتیسم
- واژه سازی کودک مبتلا به اوتیسم غیرطبیعی است
- رفتار نامناسب کودک اوتیسمی
- تکرار یک نقش یا فکر
- بی علاقه و بدون احساس
- خشونت
- تمایل به خود و یا دیگران
- بی دقت
- پرتحرک و یا کم تحرک
- تکرار حرکات بدن
- تکرار کلمات و جملات
- ممکن است واژه سازی به شکل بازی در کودکان عادی هم دیده شود اما جایگزین کردن همیشگی واژهها، مختص مبتلایان به اختلال اوتیسم است.
- از دست دادن تکلم و یا مهارتهای اجتماعی در هر سنی
- نمیتوانند صحبت راشروع کنند، و یا توانایی ادامه بحث را ندارند.
- ارتباط، با حرکات دست به جای استفاده از لغات صورت میگیرد.
- رشد زبان و تکلم به کندی صورت میگیرد و یا اصلا صورت نمیگیرد.
- عدم دقت در دیدن اشیا
- کودکان اُتیسمی بسیار حساس به نور، صدا، لمس، بو و یا مزه باشند.
- از پوشیدن لباسهای زبر خودداری کنند و ناراحت و افسرده شوند.
- ممکن است از صدای معمولی، خوش شان نیاید و دستان شان را بر گوش خود بگذارند.
- ممکن است تنها بمانند، زیرا خیلی دست پاچه میشوند.
- حواس بینایی، شنوایی، چشایی، بویایی و لامسه کمی دارند.
- یک سطح صاف را خارش میدهند و اشیا را لیس میزنند.
- به درد، خیلی زیاد و یا خیلی کم واکنش نشان میدهند.
- نمیتوانند درک کنند که گوینده حرف خنده دار میزند و یا سرزنش کننده.
- ممکن است حرف نزنند و یا خیلی کم حرف بزنند.
- خطر را حس نمیکنند.
- از صدای بلند، وحشت زده نمیشوند.
- ممکن است یک جمله را چندین بار تکرار کنند.
- منظور گوینده را به سختی میفهمند.
روشهای درمانی اختلال اوتیسم
روشهای درمانی اختلال اوتیسم اقسام گوناگونی دارد. ممکن است یک پزشک متخصص با توجه به هر یک از حالات بیماری و همچنینی با توجه به سن بیمار خود، یک یا چند مورد از انواع روشهای درمانی اوتیسم را در دستور کار خود قرار دهد. برخی از رایجترین و کارآمدترین روشهای درمانی اُتیسم به شرح زیر است:
– زنجیره سازی رفتار
در این روش چند رفتار ساده کودک یا فرد مبتلا به اختلال اوتیسم را بهصورت زنجیروار به یکدیگر متصل ساخته و یک رفتار پیچیدهتر را حاصل میشوند. این رفتارهای ساده با در نظر داشتن حصول معاشرت راحتتر فرد بیمار با اجتماع اطرافش گزینش میشود.
برای مثال پوشیدن کامل یک شلوار بهطورکلی یک رفتار پیچیده برای کودک مبتلا به اختلال اوتیسم محسوب میشود؛ اما چنانچه آن را به مراحل سادهتر تفکیک کنیم کودک مبتلا به اُتیسم آن را درک کرده و به حافظه میسپارد:
- پای راست را درون شلوار قرار دادن
- پای چپ را درون شلوار قرار دادن
- شلوار را تا زانو بالا کشیدن
- شلوار را تا کمربالا کشیدن
- بستن زیپ شلوار
- بستن دکمه شلوار
- شکلدهی رفتار
پزشکان معتقدند که همه رفتارهای پیچیده از شکل گرفتن رفتارهای ساده حاصلشده است. آنها بر همین اساس یکی از رفتارهای کودک مبتلا به اختلال اوتیسم که بیشترین شباهت به رفتار موردپسند در جامعه دارد را برمیگزینند و از طریق شکل دادن به آن، این رفتار را به رفتاری مناسبتر برای برقراری ارتباط با جامعه اطراف کودک تبدیل میکنند.
.بیشتر بخوانید:
اختلال استرس پس از حادثه چیست؟
– تقویت منفی
بر اساس این روش، زمانی که کودک مشغول به انجام رفتاری نامطلوب میگردد، با یک حرکت منفی مانند تولید یکصدای بلند، حواس او را از این رفتار نامطلوب به صدا معطوف میسازیم. درواقع اینیک شیوه بازدارنده است.
– افتراقی
در این روش، یک رفتار مطلوب کودک مبتلا به اختلال اوتیسم را پررنگ کرده و آن را تقویت میکنیم تا جایگزین رفتارهای نامطلوب شود.
– تقویت مثبت
این همان شیوه مرسوم تشویقی است که برای همه کودکان استفاده میگردد. درواقع کودک با دریافت تشویق و تمجید سعی در تکرار رفتار مثبت خود دارد.
اختلال اوتیسم در مدرسه
کلاس درس میتواند مکانی چالش برانگیز برای کودکان مبتلا به اوتیسم باشد، از انجام تکالیف مدرسه گرفته تا نورها و صداهای روشن در ساختمان. کودکان مبتلا به اوتیسم مستحق خدماتی هستند که میتواند به حمایت از آموزش آنها کمک کند. والدین نقشی جدایی ناپذیر در این فرآیند ایفا میکنند، از ایجاد یک برنامه آموزشی فردی گرفته تا باز نگه داشتن کانال های ارتباطی با معلمان.
آیا بزرگسالان هم به اوتیسم مبتلا میشوند؟
اختلال طیف اوتیسم (ASD)، معمولا در کودکان خردسال تشخیص داده میشود. اما اگر فکر میکنید ممکن است در این طیف قرار داشته باشید و هرگز تشخیص داده نشده باشد چه میشود؟ والدین کودکان خردسال، به دنبال علائم کلاسیک اوتیسم مانند عدم تماس چشمی، حرکات تکرارشونده، و مشکلات حسی هستند. تمام کودکان باید از نظر بروز این علائم در معاینات سلامت ۱۸ و ۲۴ ماهگی، بررسی شوند. بیشتر موارد اختلال طیف اتیسم، میبایست تا ۲ سالگی تشخیص داده شوند.
کودکانی که امروزه به عنوان فرد مبتلا به اختلال طیف اُتیسم تشخیص داده میشوند، چندی پیش، به آنها برچسب “بدقلق” یا “ناتوان در یادگیری” زده شده و ممکن است کمکهای لازم را دریافت نکرده باشند. چه در دوران کودکی و چه در بزرگسالی اگر تحت مصاحبه دقیق بالینی قرار بگیرند، تشخیص اختلال طیف اوتیسم میگیرند. پس اوتیسم در بزرگسالی به وجود نمیآید بلکه در کودکی وجود داشته ولی به دلیل عدم تشخیص صحیح نادیده گرفته شده است.
سخن پایانی
با آگاهی و درک بهتر اختلال اوتیسم باید در جهت آرامش بیشتر این کودکان و خانوادههایشان بکوشیم. باید کودکان اوتیستیک را مانند کودکان عادی بپذیریم. آنها سرشار از احساسات، آرزو، عشق و قلبی لطیف هستند که نیازمند درک و همدلی ما هستند.
بدون دیدگاه