مهارت تصمیم گیری!

تصمیم گیری، مهمترین وظیفه یک مدیر محسوب می گردد. هنگام روبرو شدن به مشکل نیازمند تصمیم گیری، آیا نیاز به حداقل اطلاعات دارید؟ اگر چنین است شما اصطلاحا به دنبال روش قطعی تصمیم گیری هستید و شاید با تلاش زیاد به دنبال بهترین راه حل می گردید راه حلی که مقتضی ترین و ضروری ترین باشد. در این صورت روش شما علمی و منطقی است.

مهارت تصمیم گیری چیست؟

مهارت تصمیم گیری توانایی شما را در انتخاب بین دو یا چند گزینه نشان می‌دهد. برای تصمیم گرفتن، به عنوان یک نوع مهارت حل مسئله، سه روش اصلی وجود دارد: استفاده از بینش، استدلال یا ترکیبی از هر دو.

بینش

بینش، پاسخ پیش‌ فرض شما نسبت به یک مسئله یا احساس درونی ‌تان به یک مشکل یا گرفتن تصمیم است. این واکنش اولیه از ترکیب چیز هایی که آموخته ‌اید، تجربیاتی که داشته ‌اید و نظراتی که دارید ناشی می‌ شود، بنابراین، بینش افراد در تصمیم گیری با هم متفاوت است.

استدلال

استدلال در داده ‌ها و اطلاعات ریشه دارد. شما زمانی که از داده‌ های موجود استفاده می‌ کنید و به جای واکنش غریزی فقط بر اساس واقعیت ‌‌ها و اعداد و ارقام تصمیم گیری می کنید، در حال استدلال کردن هستید.

بینش و استدلال

غالبا بینش و استدلال، هر دو، در تصمیم گیری نقش دارند. استفاده همزمان از هر دو روش باعث می‌شود مهارت تصمیم گیری افزایش پیدا کرده و تصمیمات منطقی و درستی بگیرید.

با توجه به اینکه ما همیشه در حال گرفتن تصمیم هستیم، معمولا  به این فکر نمی‌ کنیم که باید از کدام روش استفاده کنیم، بلکه به طور طبیعی از ترکیب هر دو استفاده می‌ کنیم.

علاوه بر بینش و استدلال، برای تصمیم گیری به مهارت‌ های دیگری هم نیاز است. اگر مهارت تصمیم گیری دارید، می‌ توان گفت که از سایر مهارت ‌های مورد نیاز برای یک انتخاب منطقی هم برخوردار هستید.

شناخت انواع تصمیم گیری

شناخت انواع تصمیم گیری و دانستن آن که کدام یک بهتر است و توانایی انتخاب روش مطلوب می تواند یکی از نیرومند ترین مهارت های مدیریتی شما باشد.

انواع تصمیم گیری از پنج روش صورت می پذیرد:

1- روش قطعی

2- روش قابل انعطاف

3- روش رییس مابانه

4- روش جامع

5- روش منظم

با شناخت روش های مختلف و انوع تصمیم گیری در صورت این که درست به کار گرفته شوند، به مدیر این امکان را می دهند که بر پیچیده ترین مسایل کنترل داشته باشد.

بسیاری افراد وجود دارند که نمی توانند قبول کنند کاری به روشی غیر از روش معمول آنان به نتیجه برسد. همچنین اغلب مدیرانی در کار خود نا موفق می مانند که نه به علت تصمیم گیری نادرست، بلکه به علت روشی است که در تصمیم گیری به کار برده اند.

از نظر دکتر مهدی آنت، مدیران برای موثر بودن باید انواع تصمیم گیری را بشناسند و این که چگونه با روش های مختلف آن کار کنند.

روش قطعی یا قاطعیت : این افراد به دنبال سرعت هستند و بر تصمیمات خود باقی می مانند.

روش قابل انعطاف : این افراد هم سریع هستند ولی تاکید آن ها بر روی تعدیل و انطباق دادن است. موضوع کلیدی برای آنان این است که راه انتخاب را باز بگذارند تا به علت تعهد بیش از حد به یک روش خاص دچار مشکل نشوند.

روش رئیس مابانه : این افراد از روی متد کار می کنند و در تعیین تقدم ها بسیار دقت دارند و اطلاعات زیادی را برای ارزیابی مسئله جمع آوری کرده و بهترین تصمیم را همراه با یک طرح مشروح برای حل مشکل اتخاذ می کنند.

روش جامع : این افراد متکی به اطلاعات هستند ولی می کوشند به جای رسیدن به یک راه حل و تکیه بر آن، روش های مختلف را مطرح کرده و به نتیجه ای از راه حل های خلاق و مختلف برسند.

روش منظم : این روش یک روش کلی گرا است که افراد در آن کار تحلیلی و روش جامع را با هم به کار می برند. برای تصمیم گیری ایده آن ها برای طراحی، بسیار ماهرانه است و به راه حل های مشروح می رسند آن گاه تقدم هر یک از آن ها را مشخص می کنند.

این برای یک مدیر مهم است که نه تنها روش تصمیم گیری خود را نشان بدهد بلکه روش تصمیم گیری دیگران را نیز بشناسد. همه مدیران دوست دارند به عنوان فردی منطقی، با شخصیت و با قابلیت بالا که در بازی تیمی شرکت دارد، در محیط کار شناخته شوند ولی معمولا نظر دیگران این گونه نیست در واقع آنان تمامی نقاط ضعف و قوت مدیران را هم می بینند و هم می شناسند و هم درمورد آنان صحبت می کنند! برای اطلاعات بیشتر درباره اعتماد به نفس از مقاله اعتماد به نفس چیست اهمیت اعتماد به نفس! در وبسایت Dr. Mahdi Anet بازدید نمایید.

استفاده از مدل ها در تصمیم گیری

مدل، الگویی برگرفته از واقعیت است و روابط بین متغیر ها را نشان می دهد و می توان از آن برای پیش بینی در تصمیم گیری استفاده کرد. با به کار گیری مدل، بدون آن که خطرات تصمیم گرفتن در دنیای واقعی را داشته باشیم می توانیم مطلوب ترین تصمیم را اتخاذ کنیم.

به وسیله یک مدل آثار تغییرات مختلف می تواند به سرعت و با دقت مورد سنجش قرار گیرند و تصمیم گیرنده بدون ریسک از نتایج آن ها مطلع شود. مدل ها برداشتی از واقعیت‌اند ولی عین واقعیت نیستند و از این رو سیستم های واقعی را به دقت نشان نمی دهند.

مدل مطلوب، مدلی است که اجزای اصلی مورد نظر در تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری را داشته باشد و اگر چه درست همانند واقعیت نیست ولی با نشان دادن روابط بین اجزاء وسیله ای ساده و مناسب در اختیار تحلیل گر و تصمیم گیرنده قرار دهد.

انواع مدل ها در تصمیم گیری

مدل های مختلفی برای پیش بینی، تصمیم گیری و تجزیه و تحلیل فعالیت های مدیریتی وجود دارد. ولی به طور کلی می توان آن ها را در چهار دسته تقسیم بندی کرد:

مدل های کلامی: در مدل های کلامی، تصمیمات به صورت نوشتار و در قالب عبارت و جملات بیان و تشریح می شود.

مدل های ترسیمی: در این مدل ها روابط بین متغیر ها به صورت نمودار و اشکال ترسیم می گردد، مانند نمودار تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر که در تصمیم گیری مربوط به تولید بسیار کاربرد دارد.

مدل های تجسمی (سه بعدی ): در این مدل ها  از تصمیم گیری، وضعیت فیزیکی موضوع در مقیاس معین مجسم می گردد، مانند ماکت یک ساختمان یا یک کارخانه یا سالن استقرار اتومبیل.

مدل های ریاضی: مدل های ریاضی، روابط ریاضی بین متغیرها را نشان می دهند، مانند فرمول تعیین تعداد کالا در نقطه سر به سر نوعی مدل ریاضی به شمار می آید.

در تصمیم گیری کوشش می شود تا با استفاده از مدل ها بهترین راه حل ممکن انتخاب شود اما در بعضی مواقع چنین مدل دقیق علمی برای آن بدست نمی آید. بنابراین باید از روش اکتشافی-ابتکاری بهره گرفت.

در این روش از تصمیم گیری فرد با توجه به تجربیات و توانایی های ذهنی خود می کوشد راه حل مناسبی برای حل مشکل بدست آورد هر چند مدل اکتشافی به دقیقی مدل های قبلی نیست ولی باعث می شود که فرد به سرعت راه حل مناسب را برای مشکل انتخاب و به اجرا در آورد.

انتخاب مدل مناسب

یک مدل مناسب بستگی به نوع مشکل و هدف تصمیم گیرنده و موقعیت و شرایط وی دارد. مدل مناسب باید در بر گیرنده عوامل متعددی که در تصمیم ها دخیل هستند، باشد. در صورتی که تصمیم گیری نیاز به عوامل بسیار نداشته باشد و اگر مدل ساده ای نیز جوابگوی نیاز ما باشد که روابط محدود بین متغیر ها را بیان می کند باید انتخاب شود. در هر صورت ما باید مدلی را انتخاب کنیم که سریع تر، ساده تر و با دقت بیش تر ما را به هدف برساند.

انواع تصمیم گیری‌

چند نوع تصمیم گیری اصلی وجود دارد:

تصمیم هایی که با سوال “آیا … ؟” شروع می شوند.

درباره این موارد باید قبل از انتخاب گزینه‌ های جایگزین، تصمیم‌ گیری شود، تصمیم ‌هایی مانند، آیا باید ماشین جدیدی بخرم؟ و آیا باید امسال خانه ام را عوض کنم؟ از این نوع هستند.

تصمیم گیری با توجیه ‌کردن دلایل مثبت (مزایای تصمیم) و دلایل منفی (معایب و عواقب تصمیم) انجام می‌شود. ایجاد صفحه ‌ای با دو ستون یکی با دلایل مثبت و دیگری با دلایل منفی، می‌تواند برای این نوع تصمیمات مفید باشد.

این مهم است که از گزینه‌ های ممکن درباره تصمیم گیری بر اساس سوال “آیا…؟” برای وضعیت موجود آگاه باشیم، زیرا این کار به شناسایی گزینه‌ های موجود کمک می‌کند.

تصمیم گیری هایی با سوال “کدام…؟” شروع می شوند.

این تصمیمات شامل انتخاب یک یا چند گزینه دیگر، از میان مجموعه ‌ای از امکانات می ‌شوند. انتخاب بر اساس چگونگی انتخاب گزینه جایگزین، از مجموعه معیارهای از پیش ‌تعریف‌ شده است.

تصمیم گیری احتمالی

این تصمیمات، مواردی هستند که قبلا درباره آن ها تصمیم ‌گیری شده‌ است، اما تا زمان تحقق برخی شروط، به تعویق افتاده‌ اند.

مثال‌ هایی از تصمیم گیری احتمالی: «تصمیم گرفتم که در صورتی که قیمت مناسبی پیدا کردم، خودرو را بخرم.» یا «تصمیم گرفتم اگر بتوانم برای برنامه ریزی های خود وقت کافی داشته باشم، کار جدید خود را شروع کنم.»

اکثر مردم، درباره مجموعه ‌ای از موارد، قبلا تصمیم خود را گرفته اند و فقط منتظر شرایط مناسبی یا فرصتی برای اجرایی ‌کردن آن ها هستند. زمان، انرژی، قیمت، در دسترس ‌بودن، فرصت مناسب و انگیزه پیدا کردن، عواملی هستند که می ‌توانند شرایط لازم برای عملی‌ کردن تصمیم گیری احتمالی‌ ما باشند.

درباره برخی از موارد احتمالی، بدون آمار یا حتی آگاهی شخص تصمیم ‌گیرنده، تصمیم‌ گیری احتمالی انجام می‌شود. در واقع وقتی شرایط لازم پیش می ‌آیند، خود به‌ خود تصمیم می‌گیریم، ذهن آماده‌ ای که در گذشته به معیارها و گزینه‌ های دیگر فکر کرده است، درباره بهترین موارد احتمالی و فرصت ‌طلبانه، تصمیم‌ گیری می‌کند.

گزینه ‌های احتمالی

مشابه تصمیم گیری احتمالی، گزینه‌ های احتمالی شامل دو یا چند انتخاب هستند که در صورت وقوع شرایط مناسب، یکی از آن ها انجام می‌شود. اغلب شرایط مناسب، شامل یک رویداد یا کسب اطلاعات بیشتر است.

نمونه‌ هایی از گزینه‌ های احتمالی: «اگر فردا هوا ابری یا بارانی باشد، حمله زمینی را از طریق گذرگاه پیش می‌بریم، اما اگر آفتابی باشد، حمله هوایی را به‌ سمت شمال آغاز خواهیم کرد.»

دکتر مهدی آنت عقیده دارد، گاهی اوقات در مسیر زندگی به یک دو راهی می‌رسیم که ما را مجبور به تصمیم گیری می‌ کند. این تصمیم ‌ها می‌ توانند بر همه جنبه ‌های زندگی ما و حتی زندگی اطرافیان‌ مان تاثیر بگذارند.

از این نقاط عطف می‌توان به تصمیم گرفتن در مورد تغییر شغل، خرید یا فروش خانه، پایان یا شروع یک رابطه، فرزند خواندگی، بازنشستگی و… اشاره کرد. مطالعه مقاله موفقیت و راه های رسیدن به موفقیت در فروش در سایت مهدی انت توصیه می کنیم.

در این شرایط ما باید بتوانیم فرصت را از خطر تشخیص دهیم. برای رسیدن به این هدف باید به خوبی موضوعی را که می‌خواهیم درباره‌ آن تصمیم گیری کنیم، تجزیه و تحلیل کرده و نقاط ضعف و قوت راه ‌های عملی کردن آن را بررسی کنیم.