داشتن مهارت تصمیم گیری، مهم‌ترین وظیفه یک مدیر محسوب می‌گردد. هنگام روبرو شدن به مشکل نیازمند به گرفتن تصمیم، آیا نیاز به حداقل اطلاعات دارید؟ اگر چنین است شما اصطلاحا به دنبال روش قطعی تصمیم گیری هستید و شاید با تلاش زیاد به دنبال بهترین راه حل می‌گردید راه حلی که مقتضی‌ترین و ضروری‌ترین باشد. در این صورت روش شما علمی و منطقی است.
دکتر مهدی آنت در این مقاله به توضیح درباره مهارت تصمیم گیری و روش‌های مختلف تصمیم گرفتن صحیح پرداخته است.
تعریف تصمیم گیری
همه ما به صورت روزانه تصمیماتی می‌گیریم. یک اعتقاد وجود دارد که تصمیم گرفتن، یک هنر است. تحقیقات نشان داده است که اغلب افراد در مهارت تصمیم گیری بسیار ضعیف‌تر از آن هستند که خودشان فکر می‌کنند.
در علوم اجتماعی و مدیریت برای تصمیم گرفتن تعاریف مختلفی بیان شده است که در اینجا به دو تعریف اشاره می‌شود :
1)تصمیم گیری، نوعی بررسی است در زمینه مشخص کردن و انتخاب گزینه‌ها بر مبنای ارزش‌ها و ترجیحات فردی مقام یا شخصی که تصمیم اتخاذ می‌کند. تصمیم گرفتن مبتنی است بر تشخیص و انتخاب از میان گزینه‌ها و در این حالت علاوه بر آن که گزینه‌ها باید معین شوند بلکه یکی از آن‌ها که احتمال بیشتری برای موفقیت دارد یا موثرتر است و با اهداف، علایق، روش زندگی، ارزش‌ها و نظایر آن تطبیق دارد، برگزیده شود.
2)تصمیم گیری فرایندی است برای کاهش عدم اطمینان و و رفع شک و شبهه درباره گزینه‌ها در حد کافی، به نحوی که بتوان از میان گزینه‌ها، انتخاب منطقی را برگزید. این تعریف بر گردآوری اطلاعات و اتخاذ تصمیم در مرحله بعد تاکید دارد. به این نکته باید توجه شود که عدم اطمینان را می‌توان کاهش داد و نمی توان به صورت کلی آن را حذف کرد. تعداد کمی از تصمیمات را می‌توان با اطمینان قاطع اتخاذ کرد زیرا جمع آوری اطلاعات در مورد همه گزینه‌ها بندرت امکان پذیر است.
بنابراین هر تصمیمی با مقداری مخاطره همراه است. وقتی عدم اطمینان وجود نداشته باشد اتخاذ تصمیم با در نظر گرفتن یک الگوریتم یا انجام چند مرحله ساده، عملی است.
مهارت تصمیم گیری چیست؟
مهارت تصمیم گیری توانایی شما را در انتخاب بین دو یا چند گزینه نشان می‌دهد. برای گرفتن تصمیم، به عنوان یک نوع مهارت حل مسئله، سه روش اصلی وجود دارد: استفاده از بینش، استدلال یا ترکیبی از هر دو.
بینش
بینش، پاسخ پیش فرض شما نسبت به یک مسئله یا احساس درونی تان به یک مشکل یا گرفتن تصمیم است. این واکنش اولیه از ترکیب چیزهایی که آموختهاید، تجربیاتی که داشته‌اید و نظراتی که دارید ناشی می‌شود، بنابراین، بینش افراد در تصمیم‌گیری با هم متفاوت است.
استدلال
استدلال، در داده‌ها و اطلاعات ریشه دارد. شما زمانی که از داده‌های موجود استفاده می‌کنید و به جای واکنش غریزی فقط بر اساس واقعیت‌ها و اعداد و ارقام تصمیم می‌گیرید، در حال استدلال کردن هستید.
بینش و استدلال
غالبا بینش و استدلال، هر دو، در تصمیم گرفتن نقش دارند. استفاده همزمان از هر دو روش باعث می‌شود مهارت تصمیم گیری افزایش پیدا کرده و تصمیمات منطقی و درستی بگیرید.
با توجه به اینکه ما همیشه در حال گرفتن تصمیم هستیم، معمولا موقع این کار به این فکر نمی‌کنیم که باید از کدام روش استفاده کنیم، بلکه به طور طبیعی از ترکیب هر دو استفاده می‌کنیم.
علاوه بر بینش و استدلال، برای گرفتن تصمیم به مهارتهای دیگری هم نیاز است. اگر مهارت تصمیم گیری دارید، می‌توان گفت که از سایر مهارتهای مورد نیاز برای یک انتخاب منطقی هم برخوردار هستید.
شناخت روش‌های مختلف تصمیم گیری
شناخت روش‌های مختلف تصمیم‌گیری و دانستن آن که کدام یک بهتر است و توانایی انتخاب روش مطلوب می‌تواند یکی از نیرومندترین مهارتهای مدیریتی شما باشد.
مهارت تصمیم گیری از پنج طریق صورت می‌پذیرد:
1- روش قطعی
2- روش قابل انعطاف
3- روش رییس مابانه
4- روش جامع
5- روش منظم
با شناخت روش‌های مختلف تصمیم گیری در صورت اینکه درست به کار گرفته شوند، به مدیر این امکان را می‌دهند که بر پیچیده‌ترین مسایل کنترل داشته باشد.
بسیاری افراد وجود دارند که نمی‌توانند قبول کنند کاری به روشی غیر از روش معمول آنان به نتیجه برسد. همچنین اغلب مدیرانی در کار خود نا موفق می‌مانند که نه به علت تصمیم‌های نادرست، بلکه به علت روشی است که در تصمیمات به کار برده‌اند.
مدیران برای موثر بودن باید با روش‌های مختلف مهارت تصمیم گیری آشنا باشند و اینکه چگونه با روش‌های مختلف کار کنند:
روش قطعی یا قاطعیت: این افراد به دنبال سرعت هستند و بر تصمیم‌های خود باقی می‌مانند.
روش قابل انعطاف: این افراد هم سریع هستند، ولی تاکید آن‌ها بر روی تعدیل و انطباق دادن است. موضوع کلیدی برای آنان این است که راه انتخاب را باز بگذارند تا به علت تعهد بیش از حد به یک روش خاص دچار مشکل نشوند.
روش رئیس مابانه: این افراد از روی متد کار می‌کنند و در تعیین تقدم‌ها بسیار دقت دارند و اطلاعات زیادی را برای ارزیابی مسئله جمع آوری کرده و بهترین تصمیم را همراه با یک طرح مشروح برای حل مشکل اتخاذ می‌کنند.
روش جامع: این افراد متکی به اطلاعات هستند ولی می‌کوشند به جای رسیدن به یک راه حل و تکیه بر آن، روش‌های مختلف را مطرح کرده و به نتیجه‌ای از راه حل‌های خلاق و مختلف برسند.
روش منظم: این روش یک روش کلی گرا است که افراد در آن کار تحلیلی و روش جامع را با هم به کار می‌برند. برای تصمیم گیری ایده آن‌ها برای طراحی، بسیار ماهرانه است و به راه حل‌های مشروح می‌رسند آن گاه تقدم هر یک از آن‌ها را مشخص می‌کنند.
این برای یک مدیر مهم است که نه تنها روش گرفتن تصمیمات خود رانشان بدهد، بلکه روش تصمیم گیری دیگران را نیز بشناسد. همه مدیران دوست دارند به عنوان فردی منطقی، با شخصیت و با قابلیت بالا که در بازی تیمی شرکت دارد، در محیط کار شناخته شوند ولی معمولا نظر دیگران اینگونه نیست در واقع آنان تمامی نقاط ضعف و قوت مدیران را هم می‌بینند و هم می‌شناسند و هم درمورد آنان صحبت می‌کنند!
برای اطلاعات بیشتر درباره اعتماد به نفس از مقاله اعتماد به نفس چیست؟ اهمیت اعتماد به نفس! در وبسایت Dr. Mahdi Anet بازدید نمایید.
انواع تصمیم گیری
در تصمیم گرفتن فردی، مبانی مختلف وجود دارد ولی دکتر آنت به سه مبنای کلی اشاره می‌کند:
1)تصمیم درباره چه:
در این حالت به صورت بله / خیر، انتخاب این یا آن تصمیم گرفته می‌شود که باید قبل از فرایند بررسی و انتخاب گزینه‌ها اتفاق بیافتد. تلویزیون بخریم یا نه ؟ امسال تابستان سفر برویم یا خیر ؟ در این شیوه تصمیمات با سنجیدن دلایل مثبت و منفی، اتخاذ می‌گردد.
2)تصمیم درباره کدام:
در این روش و بر اساس این مبنا، تصمیمات با انتخاب یک یا بیشتر گزینه از میان چند راه حل ممکن اتخاذ می‌شود. انتخاب گزینه بر مبنای سنجیدن آن گزینه با معیارهای از پیش تعیین شده روی می‌دهد.
3)تصمیمات شرطی: در این روش تصمیمی اتخاذ می‌شود، ولی تا زمان تحقق بعضی شرایط اقدام اساسی انجام نمی‌شود. برای مثال، تصمیم به خرید خودرو گرفته می‌شود ولی به شرط آن که خودرو با قیمت مناسب پیدا شود. زمان، توان، قیمت، در دسترس بودن، فرصت داشتن، تشویق یا تائید دیگران از عوامل هستند که بر روند اتخاذ تصمیم شرطی اثر مستقیم می‌گذارند. بعضی تصمیمات تصادفی اظهار نمی‌شوند و حتی از قبل در ضمیر ناخودگاه فرد وجود دارد.
این نوع تصمیمات وقتی اتخاذ می‌شود که شخص بخواهد از فرصت استفاده کند و در این حالت به سمت تفکر نمی‌رود. خرید اجناسی که خیلی ارزان به نظر برسد و یا تصمیم درباره ورزش و تفریح، از جمله این نوع تصمیم گیری‌ها است.
انواع مدل‌ها در یادگیری مهارت تصمیم گیری
مدل‌های مختلفی برای پیش بینی، تصمیم گرفتن درست و تجزیه و تحلیل فعالیت‌های مدیریتی وجود دارد. ولی به طور کلی می‌توان آن‌ها را در چهار دسته تقسیم بندی کرد:
مدل‌های کلامی: در مدل‌های کلامی، تصمیمات به صورت نوشتار و در قالب عبارت و جملات بیان و تشریح می‌شود.
مدل‌های ترسیمی: در این مدل‌ها روابط بین متغیرها به صورت نمودار و اشکال ترسیم می‌گردد، مانند نمودار تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر که در تصمیم‌های گرفته شده مربوط به تولید بسیار کاربرد دارد.
مدل‌های تجسمی (سه بعدی ): در این مدل از مهارت تصمیم گیری، وضعیت فیزیکی موضوع در مقیاس معین مجسم می‌گردد، مانند ماکت یک ساختمان یا یک کارخانه یا سالن استقرار اتومبیل.
مدل‌های ریاضی: مدل‌های ریاضی، روابط ریاضی بین متغیرها را نشان می‌دهند، مانند فرمول تعیین تعداد کالا در نقطه سر به سر نوعی مدل ریاضی به شمار می‌آید.
در تصمیم گیری کوشش می‌شود تا با استفاده از مدل‌ها بهترین راه حل ممکن انتخاب شود اما در بعضی مواقع چنین مدل دقیق علمی برای آن بدست نمی‌آید. بنابراین باید از روش اکتشافی – ابتکاری بهره گرفت.
در این روش از تصمیم گیری فرد با توجه به تجربیات و توانایی‌های ذهنی خود می‌کوشد راه حل مناسبی برای حل مشکل بدست آورد. هر چند مدل اکتشافی به دقیقی مدل‌های قبلی نیست ولی باعث می‌شود که فرد به سرعت راه حل مناسب را برای مشکل انتخاب و به اجرا در آورد.
بدون دیدگاه