زودرنجی احساسی است که همه ما در زندگی به نوعی آن را تجربه کرده‌ایم. اما هر کدام از ما چقدر اجازه می‌دهیم حساسیت شدید بر روابط‌‌مان با اطرافیان تاثیر بگذارد؟ حساسیت شدید و زودرنج بودن، سطوح مختلفی دارد و به نسبت عکس‌العملی که ما در نتیجه ناراحتی از یک موضوع بروز می‌دهیم، متغیر است. زودرنجی عواطف ما را آلوده و خلق و خوی ما را خراب می‌کند و موج منفی و شرایط استرس‌زایی را در محل کار، خانه و خانواده و به‌طورکلی محیط اطراف پخش می‌کند که بر دیگران هم تاثیر ناخوشایندی می‌گذارد.
زودرنجی چیست؟
در زبان انگلیسی به زودرنج‌ها به صورت مخفف HSP گفته می‌شود. این عبارت، مخفف عبارت (The Highly Sensitive Person) و به معنای انسان‌های خیلی حساس است. زودرنج‌ها کسانی هستند که احتمالا تحریک‌پذیری و حساسیت شدید نسبت به دیگران دارند و از نظر ذهنی و حتی فیزیکی، حساس‌ترند.
آن‌ها در مقابل انتقادات، زودتر واکنش نشان می‌دهند، بیشتر می‌رنجند و شاید بتوان گفت از ظرفیت نقدپذیری و شوخی پایین‌تری برخوردارند. به‌طورکلی می‌توان گفت زودرنج‌ها، آستانه تحمل پایین‌تری دارند.
در واقع زودرنجی، نوعی آشفتگی روانی است که می‌تواند ناشی از خشم و بیماری بوده یا ممکن است دلیل موجهی نداشته باشد و خیلی ساده یک ابزار دلخوری طبیعی بوده باشد، اما ممکن است نشان‌دهنده مشکل در سلامت روانی یا وجود بیماری خاصی در فرد زودرنج باشد.
زودرنجی مداوم می‌تواند موجب استرس شده و اختلالاتی در خواب، کارکردن، غذا خوردن یا حفظ روابط خوب با دیگران ایجاد کند. زودرنج بودن ممکن است در برخی از شرایط خاص، رفتار مناسبی تلقی نشود که در این صورت بهتر است با یک درمانگر مشورت شود.
حساسیت شدید رفتاری سبب پایین آمدن اعتماد به نفس می‌شود به طوری که کسانی که از این مشکل رنج می‌برند، از حرف‌ها و نحوه گفتار شما سریعا ناراحت می‌شوند و نمی‌توان با آن‌ها صحبت کرد و فقط می‌توان چند دقیقه مکالمه کوتاه با آن‌ها داشت.
افراد زودرنج معمولا درباره تمامی حرف‌ها و رفتارهای دیگران نگرشی منفی دارند و آن‌ها را به خود می‌گیرند به همین دلیل ترجیح می‌دهند در جمع نباشند و تنها بودن را به در جمع قرار گرفتن ترجیح می‌دهند، غافل از این که تنهایی و گوشه‌گیری، سبب تشدید حساسیت و احساسات منفی‌شان می‌شود.
برای مطالعه بیشتر درباره اعتماد به نفس به مقاله اعتماد به نفس چیست؟ اهمیت اعتماد به نفس در سایت دکتر مهدی آنت مراجعه نمایید.
علائم زودرنجی چیست؟
زودرنجی و حساسیت شدید می‌تواند به شکل‌های گوناگونی ظاهر شود. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
-احساس مستمر و مکرر یک حس قوی مانند عصبانیت هنگام تفکر در مورد یک رابطه یا تجربه خاص
-ناتوانی در عدم تفکر در مورد رویدادی که احساسات منفی را در شما ایجاد می‌کند
-حس پشیمانی
-ترس یا اجتناب از درگیری
-روابط پرتنش
-احساس دیده نشدن، احساس بی کفایتی یا احساس بی ارزشی
زودرنجی می‌تواند یک احساس زودگذر باشد، اما زمانی که فرد متوجه می‌شود سوء تفاهمی پیش آمده یا شخص خاطی از شما عذرخواهی می‌کند، این احساس حساسیت شدید همچنان در شما تجربه می‌گردد. یک شخص ممکن است به احساسات منفی خود ادامه دهد، بارها رویدادی را مرور کند و نتواند از خشم یا حس انتقام رهایی یابد.
دلایلی که باعث زودرنجی در افراد می‌شود؟
استرس و تاثیر آن بر افراد زودرنج
گذراندن یک دوره استرس زا می‌تواند باعث زودرنجی و حساسیت شدید در فرد شود. زمانی که شخصی یک رویداد پر‌استرس زندگی مرتبط با کار، مدرسه، آسیب، غم و اندوه تجربه می کند، ممکن است نتواند به راحتی احساسات خود را مدیریت کند و تحت فشار قرار بگیرد.
استرس و فشار زندگی امری طبیعی است، اما دوره‌های طولانی مدت استرس می‌تواند منجر به خستگی عاطفی شود. تشخیص علائم اولیه استرس و انجام اقدامات برای رفع این احساس می‌تواند به افراد در جلوگیری از فرسودگی شغلی کمک کند.
اعتماد به نفس پایین و حساسیت شدید
کمبود اعتماد به نفس حتی می‌تواند موجب ایجاد حساسیت و زود رنجی هم بشود. حساسیت بیش از حد افراد، به اعتماد به نفس آن‌ها بستگی دارد. پایین بودن میزان اعتماد به نفس، یکی از مهم ترین دلایلی است که می تواند فرد را حساس و زود رنج کند.
نباید فراموش کنیم حساسیت شدید افراد، به اعتماد به نفس آن‌ها بستگی دارد. افرادی که به نوع زندگی و شرایطی خود حساس هستند و خود را دست پایین‌تر از دیگران می گیرند،در نتیجه توانایی تحمل حرف‌ها و نظرات دیگران را ندارند و زودرنج و حساس هستند.
افسردگی عامل زودرنجی
افسردگی می‌تواند در طیف گسترده‌ای از علائم ظاهر شود و اغلب باعث غم، خستگی و تحریک پذیری مداوم می‌شود. یکی از علائم اولیه افسردگی یا عود افسردگی، احساس تحریک پذیری و حساسیت شدید است.
طبق اعلام موسسه ملی بهداشت روانی، فردی که به مدت ۲ هفته یا بیشتر علائم زیر را تجربه کند ممکن است دچار افسردگی شود:
- احساس گناه، بی ارزشی یا ناامیدی
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌های لذت بخش
- خستگی دائم
- تمرکز یا مشکلات حافظه
- سردرد
- مشکلات گوارشی
- تغییرات ناگهانی در اشتها یا وزن
همه افراد همه علائم افسردگی را تجربه نمی‌کنند. علائم ممکن است از نظر شدت و مدت متفاوت باشد.
اضطراب یکی از دلایل حساسیت شدید
احساس اضطراب اغلب در پاسخ به شرایط استرس‌زا در زندگی، مانند مشکلات مربوط به کار، امتحانات مدرسه یا گذر از تغییرات مهم زندگی ایجاد می‌شود. این نوع اضطراب معمولا با از بین رفتن موقعیت استرس زا برطرف می‌شود.
با این حال، اضطراب ممکن است با گذشت زمان ادامه یابد یا بدتر شود و می‌تواند بر فعالیت‌های روزانه فرد، عملکرد شغلی و روابط شخصی او به شدت تاثیر بگذارد. با مطالعه مقاله استرس و اضطراب! چگونه از اثرات مخرب آن ها رها شویم در وبسایت Dr.Anet بیشتر بدانید!
اختلالات هراس
اختلالات هراس یا فوبیا به معنی ترس یا بیزاری شدید از یک شی، شخص یا موقعیت خاص می‌باشد. اندیشیدن یا قرار گرفتن در معرض موقعیت هراس انگیز می‌تواند باعث شود که فرد بیش از حد معمول وحشت کند و این وحشت باعث زودرنجی و حساسیت شدید می‌شود.
افرادی که دارای اختلال فوبیا هستند ممکن است ترس یا اضطراب شدیدی را در مورد موارد زیر احساس کنند:
- پرواز کردن
- ارتفاعات
- سوزن
- خون
- بیرون بودن
- موقعیت های اجتماعی
- حیوانات خاص مانند سگ یا مار
کمبود خواب، دلیل زودرنجی و حساسیت شدید
نداشتن خواب کافی یا کم خوابی، می‌تواند فرد را در روز بعد دچار حساسیت شدید و تحریک پذیر کند. اگر بچه‌ها خواب کافی و با کیفیت نداشته باشند، به طور غیرمعمول تحریک پذیر یا حساس می‌شوند.
طبق توصیه روانشناسان، بزرگسالان به حداقل 7 ساعت خواب در شب و نوجوانان به 8 تا 10 ساعت خواب شبانه و نوزادان به 16 ساعت خواب نیاز دارند. داشتن خواب کافی و با کیفیت برای سلامتی مهم است.
افراد زودرنج و حساس می توانند با استفاده از روش‌های زیر کیفیت خواب خود را افزایش دهند:
- اجتناب از خوردن وعده‌های غذایی سنگین و نوشیدن کافئین و الکل قبل از خواب
- خوابیدن در یک اتاق تاریک و آرام
- حذف وسایل الکترونیکی مانند تلویزیون، رایانه و تلفن از اتاق خواب
- تنظیم ساعت خواب و بیداری به ویژه در آخر هفته‌ها
- ورزش منظم
راه‌های غلبه بر زودرنجی نسبت به افراد
زودرنجی برای فردی که این احساس را تجربه می‌کند درمان‌نشدنی به نظر می‌رسد. چون زمانی که فرد در این وضعیت قرار می‌گیرد، فعالیت هورمون‌های استرس‌زا شدت می‌یابد و او علی‌رغم میل خود دچار حالت تهاجمی است و ذهن ناآرامی دارد.
می‌دانید که بسیاری از افراد با خنده و بی‌خیالی می‌توانند حال خود را خوب کنند و از شر احساسات منفی خلاص شوند، اما افسوس که خنده، درمان مؤثری در مواقع زودرنجی نیست و ممکن است فرد آن قدر حالش بد باشد که نتواند در لحظه به احساسات منفی خود پشت کند و حداقل تظاهر به شادی کند تا واقعا به حس خوشحالی برسد.
در ادامه دکتر مهدی آنت راهکارهایی را به شما می‌آموزد تا هنگامی که حس می‌کنید میزان تحریک‌پذیریتان شدت یافته است و زودرنج شده‌اید، کمی آرام شوید.
منبع ناراحتی را کشف کنید
بهترین راه کاهش و غلبه بر زودرنجی کشف منبع ناراحتی و چگونگی عملکرد آن است. اینکه بدانید دقیقا چه چیزی و از چه طریقی باعث رنجش شما شده است در متعادل شدن احساسات‌تان خیلی مؤثر است.
باید بفمهید اولین بار کی این موضوع شما را رنجانده و فکر کنید برای از بین بردن آن باید چه کار بکنید. به یاد داشته باشید خیلی از مسائلی که پیچیده به نظر می‌رسند و باعث عکس‌العمل‌های شدید از طرف شما می‌شوند در واقع موضوعات پیچیده‌ای نیستند، پس سخت نگیرید. اگر منبع مشکل را پیدا کنید همه چیز ساده‌تر خواهد شد.
مصرف کافئین را کاهش دهید
از آنجا که مصرف روزانه بیش از حد کافئین منبع افزایش و استمرار تحریک‌پذیری بسیاری از افراد است، بهتر است برای مقابله با زودرنجی مصرف این محرک را کاهش بدهید.
بپذیرید معمولا مسائل بی‌اهمیت ما را ناراحت می‌کنند
اکثر ما فکر می‌کنیم باید از چیزهایی که ما را می‌رنجانند فاصله بگیریم. اما در واقعیت حتی اگر واقعا اتفاق بیفتند اصلا دلیلی ندارد این چیزها ما را ناراحت کنند. چون این مسائل آن‌قدر بی‌اهمیت هستند که نباید باعث رنجش ما بشوند.
مثلا یک فرد اهل رقابت ممکن است در یک کل‌کل لفظی با دوستانش کم بیاورد، اما فقط یک شخص زودرنج ممکن است در چنین مواقعی عکس‌العمل‌های عجیب و غریب از خود نشان بدهد وگرنه همه می‌دانند مسئله خیلی پیش پا افتاده‌تر از این است که چند دوست را به جان هم بیندازد. با خودتان درباره آنچه آزارتان می‌دهد صادق باشید. به سادگی می‌توان فهمید بیشتر اوقات چیزهایی باعث ناراحتی و رنجش ما می‌شوند که به اندازه کافی تحریک‌کننده نیستند.
با خودتان مهربان باشید
مهربانی با خودتان راه قدرتمندی برای آرام کردن احساسات شدید شماست. با خودتان صادق باشید، قبول کنید زودرنج هستید و بپذیرید زودرنجی ویژگی ناخوشایندی است. حالا تصور کنید شخصی که واقعا برایش مهم هستید شما را در آغوش گرفته است. این شخص می‌تواند خود شما باشد. حالا حتما آرام‌تر هستید. وقتی حس کردید دیگر از آن احساس ناخوشایند زودرنجی و ناراحتی شدید خبری نیست، با مهربانی و شفقت همه چیز را بازبینی و بررسی کنید، چه چیزی شما را ناراحت کرده و آیا واقعا این موضوع ارزش رنجش و به هم‌ریختگی شما را دارد؟!
دید خود را وسیع‌تر کنید
معمولا وقتی می‌رنجیم یا بهتر است بگویم وقتی دچار زودرنجی می‌شویم، آن مسئله و اتفاق آزاردهنده یا خیلی کوچک است یا آن‌قدرها هم بزرگ و مهم نیست و حتی اگر موضوع خیلی مهمی هم باشد هیچ‌کس دوست ندارد تا چند روز یا حتی هفته‌ها از آن رنجیده‌خاطر باشد و این حس ناخوشایند را برای مدت طولانی تجربه کند. پس وقتی از چیزی می‌رنجید، چند دقیقه تامل کنید و به چیزهایی بیندیشید که از وجود آن‌ها در زندگی‌تان سپاس‌گزار هستید. دوستان‌تان، خانواده، سلامتی و همه چیزهای خوبی که دارید.
سعی کنید چشم‌انداز عمیق‌تری از چیزی که ناراحت‌تان کرده و چیزهایی که خوشحال‌تان می‌کند و دوست‌شان دارید به‌دست آورید. اگر این‌گونه عمل کنید، چیزی که شما را رنجانده است کم‌اهمیت‌تر می‌شود و دیگر آن‌چنان به چشم‌تان نمی‌آید. البته این مستلزم آن است که بتوانید هنگام زودرنجی خودتان را کنترل کنید و آرام باشید.
خود را از شر انرژی‌های منفی خلاص کنید.
از آن جا که زودرنجی، حساسیت شدید فرد را افزایش می‌دهد، ناخودآگاه باعث می‌شود بخواهیم با همه چیز و همه کس بجنگیم و دعوا کنیم. احتمالا فاصله گرفتن از فضایی که باعث رنجش شده و رفتن به پیاده‌روی یا دویدن در این مواقع می‌تواند ایده خوبی باشد چون هیجانات را تخلیه می‌کند و عصبانیت را کاهش می‌دهد.
اگر در شرایطی نیستید که بتوانید پیاده‌روی کنید یا بدوید، می‌توانید مثلا با مشت زدن به چیزی یا فریاد زدن با صدای بلند، انرژی ناراحت‌کننده درونی‌‌تان را بیرون بریزید و مطمئن باشید که تخلیه انرژی منفی حال‌‌تان را بهتر خواهد کرد.
تنفس هوای تازه هنگام پیاده‌روی و دویدن برای آرام شدن معجزه می‌کند. کسانی هم که ورزش نمی‌کنند، می‌توانند کارهایی انجام بدهند که برای ذهن نتایجی شبیه ورزش کردن داشته باشد.
زمانی برای آرامش و تنهایی در برنامه روزانه قرار دهید
یافتن محلی برای تنهایی و آرامش شما را از عوامل متشنج و شلوغ اطراف که حساسیت شدید شما را افزایش می‌دهد دور می‌کند. در واقع اگر از زاویه‌‌ای دیگر به موضوع نگاه کنیم، زودرنجی می‌تواند هشداری باشد مبنی بر اینکه ذهن‌تان به زنگ تفریح نیاز دارد. پس باید به فکرتان استراحت بدهید. موسیقی بشنوید، یوگا تمرین کنید و به مدیتیشن بپردازید.
وقتی کاری را انجام دادید که آرام‌تان کرد یک نفس عمیق بکشید و برای برگشتن به محیط زندگی‌تان آماده شوید. مطمئن باشید اگر همیشه وقتی برای خودتان بگذارید و با خودتان خلوت کنید تا به آرامش برسید، دفعه بعد که در شرایط ناراحت‌کننده‌ای قرار گرفتید دیگر دچار زودرنجی و حساسیت شدید نخواهید شد.
غذاهای سالم و مغذی بخورید
پیروی از یک رژیم غذایی سالم و پرهیز از غذاهای پرچرب و قند زیاد می تواند به شما کمک کند تا در کل احساس بهتری داشته باشید، که ممکن است به تقویت خلق و خوی شما کمک کند.
تاثیرات زودرنجی بر زندگی فرد
زودرنجی باعث دلخوری افراد می‌شود. حساسیت شدید نسبت به افراد موجب بروز واکنش شدیدتری نسبت به تحرکات محیطی که به طور معمول تجربه می‌کنیم، می‌شود. زودرنجی همچنین ممکن است افراد غیرمرتبط را نیز درگیر کند، خصوصا در مواقع افسردگی، اضطراب یا استرس یا زمانی که این رفتار دلیل روشنی نداشته باشد.
بسیاری از مردم تمایلی به برقراری ارتباط با یک فرد زودرنج ندارند و زودرنجی‌های مکرر می‌تواند روابط دوستانه و عاشقانه را مختل کرده و مشکلاتی را در محل کار به وجود آورد.
کودکان در کنار والدین زودرنج، احساس ترس می‌کنند و زودرنجی در روابط بین سایر اعضای خانواده تأثیر می‌گذارد. درگیر بودن با زودرنجی مزمن می‌تواند موجب استرس قابل‌توجهی شود، خصوصا زمانی که فرد این احساس را در خود نگه داشته و به دیگران ابراز نکند.
توصیه دکتر مهدی انت برای اطرافیان یک فرد زودرنج
کسانی که با فردی حساس و زودرنج زندگی می‌کنند، معمولا نمی‌دانند چطور باید با او برخورد کرد، اگر خیلی سخت بگیرند، او را ناراحت کرده‌اند و اگر خیلی کاری به کارش نداشته باشند، این خصوصیت اخلاقی را تشدید کرده‌اند. پس چه کاری بهترین است و برای کمک به این افراد چه کار باید کرد؟
لحن و نوع کلام و همین طور زبان بدن ما باید متناسب با نیازها و شخصیت فرد باشد، اما با همین حرف‌ها باید به او کمک کنید رفتارش را تغییر دهد و در موقعیت مناسب قرار بگیرد.
اگر می‌خواهید به فردی که حساسیت شدید دارد کمک کنید رفتارش را تغییر دهد، او را در موقعیت قرار دهید و پس از آن کمکش کنید موقعیتی را که در آن قرار گرفته، بخوبی درک کند و پذیرش بیشتری داشته باشد. همچنین باید این فرصت را در اختیار آن‌ها بگذارید تا اعتماد به نفس‌شان را تقویت کنند و وضع بهتری داشته باشند.
بدون دیدگاه