حل مسئله در واقع استفاده از منطق برای درک شرایط و دستیابی به یک راه حل هوشمندانه است. در حقیقت، افرادی که از مهارت حل مسئله برخوردارند می توانند مشکلات احتمالی آینده را پیش بینی کنند و برای جلوگیری از آن ها یا کاهش اثرات منفی این مشکلات، بهترین اقدام انجام دهند.
حل مسئله از جمله مهارتهای زندگی است که بهرهمندی از آن منجر به پیشرفت در زندگی و بهبود روابط اجتماعی میشود. ممکن است مشکلات مدام به سمت شما هجوم بیاورند و شما را به زحمت بیاندازند. در صورتی که توان مقابله با آنها را به شیوهای مؤثر نداشته باشید آسیبهای روحی فراوانی به سراغ شما میآیند. به کار گیری مهارت حل مسئله از این موضوعات جلوگیری میکند.
تعریفی از مهارت حل مسئله
منظور از مهارت حل مسئله یا (Problem Solving)، یک فرآیند شناختی – رفتاری است که توسط خود فرد هدایت شده و با کمک آن، راه حلهای موثر و سازگارانهای برای مسائل زندگی مییابد. در واقع حل مسئله یک فرآیند آگاهانه، منطقی، نیازمند تلاش و هدفمند را شامل میشود.
با تسلط بر این مهارت، در زندگی شخصی خود میتوانید علل احتمالی یک مسئله را بیابید و برای حل آن موضوع، برنامهای عملی را تهیه نمایید. این مهارت که در دسته مهارتهای نرم در زندگی جای دارد، به توانایی ما برای حل مشکلات به صورت موثر و به موقع، کمک میکند.
ما دائما با فرصتهایی در زندگی، کار، مدرسه و در خانه روبرو میشویم. با این حال بسیاری از این فرصتها از دست میروند یا به طور کامل از آنها استفاده نمیکنیم و بنابراین جلوی پیشرفت و موفقیت خود را میگیریم. اغلب ما در مورد چگونگی استفاده از فرصتها و همچنین موانعی که برای ما سودمند هستند اطلاعات کمی داریم. این موانع میتوانند یک موقعیت بالقوه مثبت را به یک موقعیت منفی و یک مسئله تبدیل کنند.
پرسیدن این سوالات وقتی که با یک مسئله روبرو میشویم به ما کمک میکند که فرصتها را از دست ندهیم: آیا مسئله واقعی بوده یا ناشی از ادراک من است؟ آیا این مسئله واقعا یک فرصت است؟ آیا این مسئله نیاز به راه حل داد؟
مهارتهای حل مسئله کدامند؟
برخی مهارتهای اساسی برای حل مسئله وجود دارند که هر یک از ما برای اینکه بتوانیم مشکلاتمان را به خوبی حل کنیم، باید آنها را در خود پرورش دهیم. البته در برخی موارد نیز باید برای حل مشکلاتمان از مهارتهای فنی خود کمک بگیریم. به همین دلیل ضروری است که به توسعه مهارتهای حل مسئله خود ادامه دهیم. در ادامه به مهارتهای لازم برای حل مسئله میپردازیم.
خلاقیت
همه ما برای حل مشکلات خود باید به بهترین شکل ممکن خلاق باشیم. به این علت که برخی از مسائل پیچیدهاند و برای یافتن راه حل باید به تفکر انتقادی داشته باشیم. راه حلها را باید به سرعت تعیین و بهترین رویکرد را از میان آنها انتخاب کنیم و بازخورد باکیفیتی در خصوص مسائل مختلف ارائه دهیم. خلاقیت در نتیجه ارزیابی حس مشترک ناشی از تجربیات گذشته حل مسئله به وجود میآید و امکانی را فراهم میکند تا راه حل مسئله را خیلی سریع پیدا کنیم.
مهارتهای تحقیق
مهارت تحقیق، یکی دیگر از مهارتهای حل مسئله است. برای حل مسئله به روشی کارآمد باید از مهارتهای پژوهشی کافی نیز برخوردار باشیم. برای این منظور باید اطلاعات کافی را از منابع مختلف جمعآوری و آنها را تجزیه و تحلیل کنیم تا در نهایت راه حلهایی عملیاتی را به دست آوریم. همچنین در این مورد میتوانیم بازخوردها، دیدگاهها و نظرات همکاران، رهبران صنعت مربوطه و سایر منابع معتبر را نیز به کار ببریم.
مهارتهای تحلیلی
قبل از ورود به هر مسئلهای بهتر است که تمام ابعاد آن را مورد تحلیل قرار دهیم و سپس بهترین بازخورد برای رفع مشکل مورد نظر را تعیین کنیم. این امر کمک میکند تا تصمیمی بیطرفانه و بدون تعصب برای رفع مشکل بگیریم. با استفاده از مهارتهای تحلیلی که یکی از مهارت های حل مسئله است، میتوانیم منبع اصلی مشکل را شناسایی و از اطلاعات واقعی برای قضاوت چنین مشکلی بهره ببریم.
مهارتهای تصمیمگیری
مهارت تصمیمگیری، یکی دیگر از مهارتهای حل مسئله است. هر مشکلی راه حلی دارد. این گزاره را باید برای اطمینان از حل شدن هر نوع مسئلهای به یاد داشته باشیم. بر این اساس، اگر قصد حل مسئلهای را داریم، باید برای این منظور تصمیمات مناسبی بگیریم. تصمیماتی که از وقوع مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری کنند. در این راستا، بهتر است زمانی را خارج از برنامه شلوغ کاری خود به فکر کردن و پیشنویسی ایدههای جدیدی اختصاص دهیم تا به حل مشکلات به روشی صلحآمیز دست یابیم. برای درک بهتر و آشنایی بیشتر با موضوع تصمیمگیری، به مقاله مهارت تصمیم گیری! در وبسایت دکتر مهدی آنت مراجعه نمایید.
مهارتهای ارتباطی
مهارتهای ارتباطی، یکی دیگر از مهارتهای حل مسئله است. برقراری ارتباط با دیگران از ابتدا تا انتهای فرایند حل مسئله بسیار مهم است. به عبارتی، برای حل مسئله باید بتوانیم با استفاده از کانالهای ارتباطی مناسب با طرفهای درگیر در مشکل مورد نظر ارتباطی صریح برقرار کنیم. این ارتباطات موثر کمک میکنند تا از سردرگمی و برقراری ارتباطات نادرست دور بمانیم. علاوه بر این میتوانیم رضایت طرفین درگیر در مسئله را هم به دست آوریم.
مهارتهای آگاهی به زمان
یکی دیگر از مهارتهای مورد نیاز برای حل مسئله به شیوهای مناسب، این است که از زمان درست ارائه ایده آگاهی داشته باشیم. به عبارتی، برای حل مسئله باید در زمانهای معین راه حلی مناسب ارائه کنیم، بدون اینکه کیفیت کار نهایی را کاهش دهیم. از این رو، باید به گونهای عمل کنیم که کارفرما در محیط کار بتواند برای دریافت بازخورد به موقع، برای حل مسائل مختلف به ما اعتماد کند. البته این شرایط به پیچیدگی مشکل مربوطه و همچنین طرفهای درگیر در مسئله نیز بستگی دارد. بازدید از مقاله مدیریت زمان و دلیل اهمیت آن در وبلاگ مهدی آنت را از دست ندهید.
دلایل ضعف در مهارتهای حل مسئله چیست؟
برای این که بدانیم چرا برخی افراد در زمینه روبرویی با مشکلات ضعیف هستند لازم به موارد زیر درباره آنها اشاره کنیم:
اشتباه گرفتن نشانهها با دلایل واقعی مشکلات
برخی از افراد بخش بزرگی از انرژی خود را برای سازگاری با نشانههای مشکل صرف میکنند، بدون اینکه دلیل آن را بدانند. برای شناخت دلایل مشکلات، باید نتیجهگیری ذهنمان را به چالش بکشیم تا در نهایت بتوانیم فراتر از مشکل را ببینیم و به رفع آن بپردازیم.
جست و جوی راه حلهای سریع به جای راهکارهای موثر
بیشتر ما تمایل به یافتن راه حلهای سریع و عجولانه برای مشکلاتمان داریم. این کار باعث میشود راه حلهایی که به ذهنمان میرسد را بدون توجه به رابطه علت و معلولی، باور کنیم. به همین دلیل است که افراد کمی به هسته مشکلات میرسند و مجبور به انتخاب راهکارهای غیر موثر میشوند.
تکیه بیش از حد به دانش خود
ما به این دلیل دچار ضعف در مهارت حل مسئله هستیم که بیش از اندازه به دانش خود تکیه میکنیم، آن هم دانش ناقص بشری! در حقیقت، همه ما علاوه بر افزایش دانش در زمینههای مختلف، نیازمند یادگیری مهارتهایی همچون تفکر منطقی، تفکر نقاد و تفکر خلاقانه هستیم. زیرا افزایش دانش به خودی خود، باعث توانمندی ما در حل مسائل نخواهد شد، بلکه بکار بردن همزمان دانش و انواع تفکر اشاره شده، میتواند ضعفهای موجود در حل مسائل را مرتفع نماید.
راه های تقویت مهارت حل مسئله
شاید تصور کنید که مهارت حل مسئله مانند برخی مهارتها یک استعداد ذاتی است اما ما به شما میگوییم که چنین نیست. مهارت حل مسئله یک توانایی اکتسابی به شمار میرود و شما با تمرین میتوانید ذهن خود را فعال و آماده حل مسائل نگه دارید.
برای تقویت مهارت حل کردن مسئله فقط کافی است به راهکارهایی که در ادامه بیان شدهاند توجه کنید و سعی کنید آنها را به طور روزمره انجام دهید تا در هنگام مواجهه با مشکلات احتمالی ذهنتان آمادگی بیشتری برای دستیابی به راه حل داشته باشد.
ورزشهای ملایم و ضربهای انجام دهید
ورزش کردن تاثیر مثبتی در پردازش عصبی دارد. با انجام ورزشهای ملایم میتوانید یافتن یک راه حل منطقی را در خود تقویت کنید. اما اگر درصدد یافتن پاسخهای خلاقانه و متعدد برای یک مسئله هستید، بهتر است ورزشهای ریتمیک و ضربهای مانند زومبا را امتحان کنید.
با حل معما ذهن خود را ورزیده کنید
مغز مانند یک عضله است که با انجام فعالیتهای فکری قوی میشود. بازیهایی مانند شطرنج، سودوکو، مکعب روبیک و غیره که ذهنتان را به چالش میکشند، میتوانند مغز را برای حل مشکلات در موقعیتهای واقعی زندگی آماده کنند.
خواب با کیفیت و کافی داشته باشید
به طور کلی خواب مناسب، مغز را در حالت فعال و هوشیار قرار میدهد. همچنین خواب متناقض که با نام خواب حرکت سریع چشم نیز شناخته میشود، مرحلهای از خواب است که مستقیما پردازش خلاق در مغز را افزایش می دهد.
یک دفترچه یادداشت از ایدهها تهیه کنید
شما میتوانید افکار مهم و تجربیات شخصی خود را به سرعت در یک دفترچه یادداشت ثبت کنید. طرحها و ایدههای خود در این دفترچه یادداشت بنویسید و آن را همیشه همراه خود داشته باشید. این ایدهها میتوانند در شرایط مشابه مورد استفاده قرار گیرند.
یوگا را در برنامه روزانه خود قرار دهید
تحقیقات نشان دادهاند که آگاهی از بدن، تنفس و مراقبه در حین تمرین یوگا، ترکیبی قدرتمند هستند که نمرات آزمون شناختی را به طور قابل توجهی بالا میبرد. به علاوه یوگا میتواند باعث کوتاه کردن زمان واکنش، دقت بیشتر و افزایش توجه شود. میتوانید برای اطلاعات بیشتر از مقاله مهمترین تاثیرات ورزش در زندگی و کار در وبلاگ دکتر انت بازدید نمایید.
از نقشه ذهنی استفاده کنید
یک تصویر فوری از مسئله و راه حلهای احتمالی آن، میتواند به تمرکز ذهن، تحریک مغز، افزایش ظرفیت تفکر خلاق و تولید ایدههای بیشتر برای حل مشکل کمک کند. برای این کار ابتدا مسئله را در ذهن خود مجسم کنید، دلایل مشکل را به عنوان شاخههای اصلی به تصویر ذهنیتان اضافه کنید و جزئیات بیشتر را در قالب زیرشاخهها تصور کنید.
بعد از این مرحله شما راه حلهای احتمالی و تمامی تکنیکهای مورد نظری که برای برطرف کردن مشکل میتوانید به کار ببرید را در تصویر ذهنی خود بگنجانید و تمامی این موارد را به صورت یک نمای کلی مورد بررسی قرار دهید. سپس به دنبال راه حلی بگردید که مقرون به صرفهتر و موثرتر خواهد بود.
میان خود و مسئله فاصله روانشناسی ایجاد کنید
فاصله روانشناختی به معنای دیدن مشکل از دیدگاه سوم شخص است. دانشمندان نشان دادهاند که هر چه فاصله ذهنی بین شما و مشکل بیشتر شود، راه حلهای خلاقانه بیشتری به ذهنتان خطور میکند. در این حالت تفکر، انتزاعیتر خواهد شد و تفکر انتزاعی به شما کمک میکند که تمامی مفاهیم مرتبط با مشکل را بهتر درک کنید تا بهترین شیوه را برای حل مسئله انتخاب کنید.
فوتبال بازی کردن را فراموش نکنید
هنگامی که مشغول بازی فوتبال هستید، مغز به سرعت چند وظیفه مختلف را انجام میدهد که شامل حرکت، پیشبینی، استراتژی و واکنش فوری است. انجام همزمان تمامی این موارد به فعالیت عظیمی از مغز نیاز دارد. بنابراین فوتبال میتواند یک تمرین برای مغز باشد تا بتواند در برخورد با مشکلات، پردازش و واکنش سریعتری داشته باشد.
برای مطالعه بیشتر به شما مقاله چگونه تعطیلات آخر هفته شادتری داشته باشیم در سایت Dr.MahdiAnet مراجعه نمایید.
6 مرحله از روشهای مهارت حل کردن مسئله
حل مسئله نیازمند یک روش گام به گام برای مواجه شدن با یک چالش است. در این بخش از مقاله دکتر مهدی آنت 6 مرحله اساسی که برای فرایند حل مسائل و مشکلات مفید می باشد را ارائه نموده است که میتوانید هنگام رویارویی با مشکلات در زندگی شخصی و شغلی خود از آنها بهره بگیرید.
مشکل را شناسایی کنید.
مهارت حل کردن مسئله، مستقیما با تعریف مسئله ارتباط دارد. خواه با یک مشکل پیچیده رو به رو باشید یا با یک مسئله ساده، چیزی که اهمیت دارد این است که شما درک روشنی از مسئله داشته باشید.
اطلاعات مرتبط را جمع آوری کنید.
سعی کنید قبل از جستجو برای راه حل، ابتدا تعریف واضحی از مسئله و علتهای احتمالی آن داشته باشید. همچنین لازم است که مهم بودن مشکل را مورد ارزیابی قرار دهید. به این معنی که بدانید آیا مشکل جزئی است، بزرگتر از یک مسئله جزئی است و یا با یک مشکل جدی و بحران واقعی مواجه هستید.
برای این کار میتوانید به تجربیات مشابه پیشین خود مراجعه کنید و علت مشکلات مشابه قبلی را بررسی کنید و یا از افرادی که با مشکل شبیه به مسئله شما دست و پنجه نرم کرده اند، کمک بگیرید.
راه حلهای احتمالی را شناسایی کنید.
پس از تحقیق در مورد مسئله و علتهای آن، وقت آن است که به فکر راه حلهای احتمالی باشید. از طریق ثبت دیدگاههای متفاوت در مرحله قبل میتوانید به راه حلهای متفاوتی برسید. البته این مرحله نیاز به خلافیت و بارش فکری نیز دارد زیرا لازم است که چند راه حل ایدهآل را لیست کنید.
تصمیمگیری کنید
حال شما یک لیست از تمام راه حلهای احتمالی دارید که باید یک بار دیگر آنها را بررسی کنید. سعی کنید راه حلهایی که غیر ممکن یا دور از ذهن به نظر میرسند را حذف کنید و با این کار با کاهش کمیت راه حلها، به کیفیت آنها بیفزایید.
تصمیم را عملی کنید
اکنون شما چند راه حل در اختیار دارید که در صورت لزوم میتوانند جایگزین یکدیگر شوند اما برای سنجش اثربخشی هر راه حل لازم است که وارد عمل شوید. ابتدا یک راه حل را انتخاب کنید و آن را با روشی برنامهریزی شده به اجرا درآورید. به خاطر داشته باشید که در این مرحله نباید عجله کنید زیرا باعث بی برنامگی و در نتیجه عدم ثمربخشی راه حل میشود.
منتظر نتیجهها باشید
پس از اقدام به حل مسئله، باید نتایج را بررسی کنید تا بتوانید در مورد اقدامات بعدی خود تصمیم بگیرید. این کار نیازمند ارزیابی دقیق نتایج است.
مزایای مهارتهای حل مسئله در تیم سازی
حل مشکلات در تیم سازی، روشی موثر برای بهبود کار گروهی و همکاری افراد در قالب یک تیم است. البته یکی از مهمترین دلایل برای تیم سازی نیز دورهم جمع کردن افراد برای رفع مشکلات است. در اصل، شما به کارکنان خود اجازه میدهید تا بدون هیچ گونه عامل استرسزایی در محل کار و تیم خود کارها را انجام دهند.
یکی از مزایای حل مسئله در تیم سازی، سنجش کارکنان از نظر مواجه با چالشهایی است که معمولا با آنها روبرو نمیشوند. این به شما این امکان را میدهد تیم را به روشهای نوین آزمایش کنید و آنها را به چالش بکشید، تا آنها را مجبو سازید تا سراغ ایده پردازی برای ارائه راه حل بروند. در بسیاری از موارد، حتی این روش میتواند افراد داخل هر تیم را برای رفع مشکل تغییر دهد. در واقع تیمها در محل کار تغییر میکنند تا بتوانند مشکلات را حل کنند.
بدون دیدگاه