اختلالات روانشناختی و یا بیماری روانی به مجموعه‌ای از مشکلات، الگوهای رفتاری و بیماری‌های مرتبط با روان و ذهن می‌باشد که عملکرد روزانه و زندگی عادی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اختلالات روانشناختی دارای یک و یا تعدادی از نشانه‌ها و علائم می‌باشد که موجب ناراحتی، رنج برای خود فرد و یا حتی اطرافیان او می‌گردد.
اختلالات روانی در فرد با بروز علائم، نشانه‌ها و یا هر دو که در فرد بروز می‌کند تشخیص و دسته بندی می‌گردد. دکتر مهدی آنت در یک نگاه کلی در این مقاله به تعریف اختلالات روانشناختی و انواع آن می‌پردازد.
تعریف اختلالات روانشناختی
اختلالات روانشناختی الگوهایی از علائم رفتاری یا روانی هستند که بر بخش‌های مختلف زندگی تأثیر می‌گذارند. این اختلالات برای فردی که علائم را تجربه می‌کند، ناراحتی ایجاد می‌کند. اختلالات افسردگی و اختلالات اضطرابی از شایع‌ترین اختلالات روانی هستند. این اختلالات در زنان و بزرگسالان بیشتر است. در حالی که DSM اطلاعات تشخیصی در مورد چنین شرایطی، از جمله سنی که معمولاً در آن ظاهر می‌شوند، ارائه می‌دهد، دستورالعمل‌هایی برای درمان یا پیش بینی‌های مربوط به دوره بیماری ارائه نمی‌دهد.
علل ابتلا به اختلالات شخصیتی
علت قطعی ابتلا به اختلال شخصیتی هنوز برای دانشمندان روشن و مشخص نیست. اما به نظر می‌رسد در شکل‌گیری این بیماری‌ها سه زمینه عمده به هم وابسته‌اند:
الف) زیستی: یکی از عوامل اصلی ابتلا به این اختلالات ممکن است ژنتیک باشد.
ب) روانی: پندارهای شخصی فرد و ویژگی‌های روانی او نیز ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری‌ها را بیشتر یا کمتر کنند.
ج) اجتماعی: سبک زندگی، انتظارات اجتماع و خانواده، تربیت والدین و… نیز در احتمال ابتلا به این اختلالات به اندازه‌ی ژنتیک مهم و مؤثرند.
چرا بررسی اختلالات روانشناختی بسیار مهم است؟
بررسی اختلالات روانشناختی می‌تواند به حدی مهم باشد که افراد درگیر این نوع بیماری‌ها، به آگاهی شما نسبت به این اختلالات احتیاج وافر دارند. البته این آگاهی باید با منظور کمک رسانی به ایشان ایجاد شود؛ پس باید بررسی این اختلالات را با در نظر داشتن علائم آن در بیمار انجام دهید. دلایل زیر باعث شده‌اند تا بررسی اختلالات روانی بسیار مهم باشد:
- فرد دچار اختلال، نیاز به کمک شما دارد.
- شاید افراد اطراف فرد دچار اختلال، بدون آگاهی نتوانند وی را درک کنند.
- درمان برای اینگونه افراد، با شناخت انواع اختلالات توسط خود فرد و اطرافیان بسیار سریعتر خواهد بود.
- راهی برای رهایی از بین تمام این اختلالات در گرو دانش و آگاهی بیشتر است.
- همه افراد نیاز به مراقبت دارند؛ با آگاهی بیشتر درباره اختلالات مختلف، می‌توانید به خوبی در کنار فردی که دچار اختلال روانی است باشید.
این دلایل نشان می‌دهند که بررسی اختلالات روانی و شناخت آن‌ها بسیار مهم است. این شناخت هرچند در مراحل اولیه و ساده خود، می‌تواند بسیار گره گشا باشد. البته این نکته که نباید به خود انواع اختلالات را تلقین کرد هم سر جای خود پا بر جا است. یعنی پس از آگاهی نسبت به این اختلالات، ذهن ناخودآگاه به سمت تلقین‌های مختلف خواهد رفت که شما چنین اختلالاتی را دارید؛ سعی کنید جلوی خود را بگیرید و به خود چیزی را تلقین نکنید.
انواع اختلالات روانشناختی
۱- اختلالات روانشناختی عصبی تکاملی
اختلالات عصبی تکاملی مواردی هستند که به طور معمول در دوران کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی تشخیص داده می‌شوند. این اختلالات روانی شامل موارد زیر است:
الف-ناتوانی ذهنی (یا اختلال رشد ذهنی)
این نوع از اختلالات روانی قبلاً به عنوان عقب ماندگی ذهنی خوانده می‌شد. این نوع از اختلال رشد، قبل از ۱۸ سالگی منشأ می‌گیرد و در عملکردهای ذهنی و رفتار‌های سازگار، با محدودیت‌هایی همراه است.
محدودیت‌های عملکرد اغلب با استفاده از تست‌های ضریب هوشی مشخص می‌شوند، با ضریب هوشی زیر ۷۰ که اغلب نشان دهنده وجود یک محدودیت است. رفتار‌های سازگارانه عبارتند از: مهارت‌های عملی، مهارت‌های روزمره مانند مراقبت از خود، تعامل اجتماعی و مهارت‌های زندگی.
ب- تأخیر در رشد جهانی
این مشکل تشخیصی برای ناتوانی‌های رشد در کودکان زیر ۵ سال است. این تأخیرها مربوط به شناخت، عملکرد اجتماعی، گفتار، زبان و مهارت‌های حرکتی است. این بیماری یا این نوع از اختلالات روانی معمولاً به عنوان یک تشخیص موقتی در مورد کودکانی که هنوز سن زیادی ندارند برای انجام تست‌های ضریب هوشی استاندارد دیده می‌شود. هنگامی که کودکان به سن و سالی رسیدند که بتوانند یک تست هوشی استاندارد را انجام دهند، ممکن است دچار ناتوانی ذهنی شوند.
ج -اختلالات ارتباطی
مواردی از اختلالات روانی است که بر توانایی استفاده، درک یا تشخیص زبان و گفتار تأثیر می‌گذارد و شامل :
۱- اختلال زبان
۲- اختلال صدا در گفتار
۳- اختلال تسلط در دوران کودکی (لکنت زبان(
۴- اختلال ارتباطی اجتماعی (عمل گرا) می‌باشد.
د- اختلال طیف اوتیسم
این نوع از اختلالات روانی که مقداری شناخته تر می باشد ، با نقص های مداوم در تعامل و ارتباطات اجتماعی در جنیه های مختلف زندگی و همچنین الگوهای محدود و تکراری رفتارها مشخص می شود و ممکن است عملی را بارها تکرار کنند.
۲-اختلالات روانی دوقطبی
اختلال دو قطبی با تغییر حالت و همچنین تغییر در فعالیت و سطح انرژی مشخص می‌شود. این اختلال اغلب شامل ایجاد تغییراتی بین روحیه‌ی بالا و دوره‌ی افسردگی است و یا به عنوان شیدایی یا هیپومانیا تلقی می‌شود.
این دسته از اختلالات روانی موجب شیدایی با دوره مشخصی از خلق و خوی بالا، گسترده یا تحریک پذیر همراه با افزایش فعالیت و انرژی مشخص می‌شود. دوره‌های شیدایی گاهی اوقات با احساس پریشانی، تحریک پذیری و اعتماد به نفس بیش از حد مشخص می‌شوند. افرادی که شیدایی را تجربه می‌کنند، مستعد ابتلا به فعالیت‌هایی هستند که ممکن است عواقب طولانی مدت منفی مانند قمار و جادوگری‌های خرید را نیز در پی داشته باشد.
علائم اولیه این نوع از اختلالات روانشناختی با افسردگی با احساس خلق و خوی افسرده یا غمناک همراه با عدم علاقه به فعالیت ها مشخص می‌شوند. همچنین ممکن است احساس گناه، خستگی و تحریک پذیری را شامل شود. در طی دوره افسردگی، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است علاقه خود را به فعالیت‌هایی که قبلاً از آن لذت می‌بردند، از دست بدهند، مشکلات خوابیدن را تجربه کنند و حتی فکر خودکشی هم داشته باشند.
هر دو قسمت جنون و افسردگی هم برای شخصی که این علائم را تجربه می‌کند و هم برای خانواده، دوستان و سایر عزیزان که می‌توانند این رفتارها و تغییر‌های روحی را رعایت کنند می‌توانند ترسناک باشند. خوشبختانه، درمان‌های مناسب و مؤثر، که اغلب شامل داروها و روان درمانی‌های متفاوت می‌شود می‌توانند به مبتلایان به اختلال دوقطبی با موفقیت علائم خود را مدیریت کنند و به درمان این دسته از اختلالات روانی کمک کند.
۳-اختلالات اضطرابی
اختلالات روانی از نوع اضطرابی مواردی هستند که با ترس بیش از حد و مداوم، نگرانی، اضطراب و اختلالات رفتاری مرتبط با آن مشخص می‌شوند.
۴- اختلالات روانی مرتبط با استرس و استرس زا
شامل قرار گرفتن در معرض یک واقعه استرس زا یا آسیب زا است.
۵-اختلالات روانشناختی تبعیض آمیز
نوعی از اختلالات روان شناختی است که مستلزم تفکیک یا قطع شدن در جنبه‌های آگاهی، از جمله هویت و حافظه است.
۶- اختلالات تغذیه‌ای
اختلالات روانی خوردن با نگرانی وسواس در مورد وزن و الگوهای اختلال خوردن مشخص می‌شود که بر سلامت جسمی و روانی تأثیر منفی می‌گذارد. پرخوری عصبی می‌تواند از این دسته از اختلالات باشد.
۷-اختلالات خواب
اختلالات روانی مربوط خواب شامل ایجاد اختلال در الگوهای خواب است که منجر به پریشانی می‌شود و بر عملکرد روز تأثیر می‌گذارد.
۸-اختلالات روانی در کنترل رفتار
اختلالات کنترل رفتار، مواردی است که عدم توانایی در کنترل احساسات و رفتارها را در پی دارد و در نتیجه به خود یا دیگران آسیب می‌رساند. این مشکلات با تنظیم عاطفی و رفتاری با عملکرد‌هایی مشخص می‌شوند که باعث نقض حقوق دیگران مانند از بین بردن مال یا آسیب جسمی می‌شوند. بسیاری از قتل‌هایی که امروزه در سطح جامعه به صورت غیر عمدی صورت می‌گیرد ناشی از این دسته از اختلالات روانی می‌باشد.
۹-اختلالات افسردگی
اختلالات افسردگی نوعی اختلال خلقی است که شامل تعدادی از شرایط است. همه آن‌ها با وجود حالات غم انگیز و تحریک پذیر همراه با علائم جسمی و شناختی مشخص می‌شوند. آن‌ها از نظر طول، زمان یا علت احتمالی فرق می‌کنند. این نوع از اختلالات روانی، علائمی دارد که در صورت مشاهده باید فورا مورد توجه قرار بگیرد.
۱۰-اختلالات مصرف مواد مخدر
اختلالات مربوط به مصرف مواردی هستند که شامل استفاده و سوء استفاده از مواد مختلفی از قبیل کوکائین، متامفتامین، مواد مخدر و الکل می‌شوند. ظهور روان پریشی، اضطراب و هذیان را به همراه دارند.
۱۱-اختلالات روانی عصبی شناختی
اختلالات عصبی شناختی با نقص به دست آمده در عملکرد شناختی مشخص می‌شود. این اختلالات شامل مواردی نیست که شناخت اختلال در هنگام تولد یا اوایل زندگی (سالمندی) وجود داشته باشد.
۱۲-اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک بیماری و اختلالات روانی مزمن است که بر تفکر، احساس و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. این یک بیماری طولانی مدت و پیچیده است و درمان اغلب سخت و دشوار می‌باشد.
۱۳-اختلالات شخصیتی
اختلالات شخصیتی با الگوی ماندگار افکار، احساسات و رفتار‌های ناسازگار مشخص می‌شود که می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های جدی در روابط و سایر زمینه‌های زندگی فرد شود.
14. اختلالات جنسی
اختلالات جنسی نوعی بیماری نیست اما می‌تواند تأثیرات آن را به اعتیاد نسبت داد. رفتار ناشی از اختلالات جنسی در فرد تحت کنترل وی نیست و تأثیر منفی بر روند زندگی فرد و رابطه او با اطرافیان داشت. همانطور که یک فرد معتاد به الکل یا مواد مخدر بطور مداوم به مصرف فکر می‌کند فردی که دچار اختلالات جنسی است نیز به رابطه جنسی فکر می‌کند. این نوع از اختلال در مردان و زنان به یک اندازه نمود می‌کند.
درمان اختلالات روانی
معمولا بهترین درمان پیشگیری می‌باشد اما راه‌هایی هم وجود دارند که به افراد بیمار کمک کنند.
تمام اختلالات روانی با درد و رنج‌های بسیاری همراه است.حال برای اینکه این درد و رنج‌ها کاهش پیدا کنند بهتر است که بیماری‌ها هر چه سریعتر درمان شوند.
پس از تشخیص بیماری نوبت به درمان آن می‌رسد. روش درمان به بیمار و نوع و شدت بیماری بستگی دارد.
دارو درمانی:
دارو درمانی یک روش درمان زیستی است.درمان‌های زیستی معمولا در کاهش علائم بیماری‌هایی مانند اختلالات دو قطبی و جنون نقش دارند. داروها معمولا به تنهایی بیماری روانی را درمان نمی‌کنند بلکه علائم بیماری را کاهش می‌دهند و به موثر شدن روش‌های دیگر کمک می‌کنند.
داروها انواع مختلفی دارند که با توجه به نوع بیماری و فرد بیمار تجویز می‌شوند.
داروهای ضداضطراب برای درمان اختلالات اضطرابی استفاده می‌شوند و استرس و تنش بیمار را کاهش می‌دهند. اما بهتر است که در مدت زمان طولانی از آن‌ها استفاده نشود زیرا باعث ایجاد وابستگی می‌شوند.
از داروهای ضدافسردگی برای درمان افسردگی‌ها استفاده می‌شود.این دسته از داروها برخلاف داروهای ضداضطراب وابستگی ایجاد نمی‌کنند. البته برای استفاده از این نوع از داروها حتما پس از شرکت در مشاوره افسردگی و با تجویز روانپزشک باشد.
داروهای ضدافسردگی علائمی مانند کمبود انرژی،ضعف،ناراحتی و…را بهبود می‌بخشند.
روان درمانی:
از دیگر روش‌های درمان اختلالات روانی، روان درمانی است که در این روش فرد بیمار به گفت و گو درباره مشکلات و بیماری‌اش با یک روان شناس می‌پردازد.روان درمانی کمک می‌کند تا فرد عملکرد بهتری داشته باشد و علايم خود را کنترل و یا از بین ببرد. در ابتدا بهتر است جلسات روان درمانی کوتاه باشد تا فرد بیمار تحت فشار قرار نگیرد البته که مدت جلسات توسط روان پزشک تعیین می‌شود. معمولا در کنار روان درمانی از دارو درمانی نیز استفاده می‌شود.
برای اینکه در روان درمانی نتیجه بهتری دریافت کنید بهتر است در ابتدا برای یافتن یک درمانگر خوب بسیار تحقیق کنید.پس از آن رک و راستگو باشید با روانشناس و به تمام توصیه‌های او گوش دهید.
در آخر
شما ممکن است با رعایت چند نکته ساده، اختلالات روانشناختی خود را شناخته و آن‌ها را بهبود بخشیده و یا خطر عود را کاهش دهید:
- پرهیز از مصرف الکل یا مواد مخدر
- پرهیز از مصرف کافئین یا سایر محرک‌ها
- غذا خوردن طبق یک برنامه منظم
- داشتن ورزش منظم
- داشتن خواب کافی
- ملاقات پزشک معالج به طور منظم و مصرف داروها طبق دستور
دکتر مهدی آنت در این مقاله به اکثر اختلالات روانشناختی و بیماری‌های روانی که افراد جامعه با آن درگیر هستند پرداخته است. امید است با رعایت نکاتی که در بالا به آن اشاره شد به سلامت روح و روان خود بیشتر اهمیت داده و در صورت مواجه با مشکل درصدد بهبود آن برآیید.
بدون دیدگاه