تروما، در واقع به پاسخ عاطفی فرد به یک تجربه ناراحتکننده میگویند. برخلاف سختیهای معمولی، رویدادهای آسیبزا معمولاً ناگهانی و غیرقابل پیشبینی هستند، تهدیدی جدی برای زندگی مانند آسیب بدنی یا مرگ دارند و احساس میشود خارج از کنترل فرد هستند. مهمتر از همه، رویدادها تا حدی آسیب زا هستند که احساس امنیت فرد را در جهان تضعیف میکنند و این حس را ایجاد میکنند که هر لحظه ممکن است فاجعه رخ دهد.
تروما چیست؟
تروما نتیجه اتفاق ناراحت کننده و استرس آوری است که احساس امنیت را در افراد از بین میبرد. تروماتیک میتواند باعث ایجاد احساس خطر، درماندگی و اضطراب کند. در ترومای روحی شرایط فیزیکی آسیب زابودن یک رویداد را تعیین نمیکند، بلکه تجربه احساسی و ذهنی فرد از آن رویداد اهمیت دارد. هرچه احساس ترس و درماندگی بیشتری وجود باشد، آسیب روحی بیشتر میشود.
اصطلاح تروما درواقع از یک واژه یونانی به معنی زخم نشات گرفت استه و آن را میتوان به عنوان آسیب روانی درک کرد. اگر مکانیسمهای محافظتی روانی در اثر یک تجربه آسیبزا اتفاق بیوفتد، تروماتیک میتواند رخ دهد. رویدادهایی مانند تصادفات جدی، بیماریها و بلایای طبیعی، تجاوزها، خشونت روانی و جسمی، خشونت های جنسی و همچنین تجربیات تلخ از دستدادن عموماً آسیبزا هستند.
این اتفاق ممکن است تاثیرات طولانی مدتی بر سلامت روانی فرد بگذارد. اگر با گذشت زمان از شدت علائم کاسته نشود و ادامه داشته باشد به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) تبدیل میشود. در ایران اگرچه بيماریهای قلبی- عروقی، اولين عامل مرگ و مير هستند، اما بيشترين عمر از دست رفته در كشور ما در اثر تروما است، چون بيماریهای قلبی – عروقی بيشتر در افراد مسن روی میدهند، ولی تروماتیک معمولا در افراد جوان اتفاق میافتد.
.بیشتر بخوانید:
مثلث خود مشغولی چیست؟ راهکارهایی رهایی از آن!
تروما جمعی چیست؟
“هنگامی که نسلی در دورانی با رویدادهای ویرانگر و مخرب زندگی میکند و خاطرات مشترکی با هم پیدا میکنند؛ آن گروه دچار تروما جمعی میشوند.”
ترومای جمعی رویداد یا مجموعهای از رویدادهای مضر یا تهدیدکننده زندگی است که گروهی از افراد آن را تجربه میکنند و اثرات نامطلوب پایداری بر سلامت روانی، جسمی، اجتماعی، عاطفی و / یا روحی آنها میگذارد. این میتواند یک بلای طبیعی مانند زلزله یا آتشسوزی جنگل یا اعمال خلاف سیاسی مانند نسلکشی، خشونت پلیس و…
برای مثال با گسترش همهگیری COVID-19 در سراسر جهان، اصطلاح “ترومای جمعی” برای توصیف تأثیری که این بحران در سراسر جهان بر میلیونها نفر داشته است استفاده شد.
اگرچه تروما به طور جمعی با آن برخورد میشود، تجربیات و پاسخهای فردی میتواند بسیار متفاوت باشد که ممکن است منجر به افزایش سردرگمی در مورد اینکه ترومای جمعی چگونه است، شود. میتوان اینگونه گفت که مفهوم ترومای جمعی، از تلاش افراد برای معنا بخشیدن به رویداد آسیبزا و زمینهسازی آن ساخته شده است. خبر خوب این است که چالشها فرصتی برای رشد و تغییر هستند. همانطور که میتوانیم ناملایمات را در سطح فردی بازنگری کنیم، جوامعی که سازگاری و انعطافپذیری از خود نشان میدهند میتوانند در مواجهه با چالش های بزرگ رشد کنند.
3 دسته مختلف تروما بر اساس واکنشها و احساسات فرد
1. ترومای حاد
- واکنشها: شوک، انکار، اضطراب، افسردگی، بی خوابی، کابوس، علائم جسمی مانند سردرد و حالت تهوع
- احساسات: ترس، وحشت، غم، خشم، شرم، گناه
- مدت زمان: تا چند هفته
2. ترومای مزمن
- واکنشها: اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اضطراب، افسردگی، مشکلات حافظه و تمرکز، علائم جسمی مانند درد مزمن
- احساسات: ترس، اضطراب، افسردگی، خشم، انزوا، بی حسی
- مدت زمان: ماهها و یا سالها
3. ترومای پیچیده
- واکنشها: اختلال هویت تجزیه ای (DID)، اختلال استرس پس از سانحه پیچیده(CPTSD)، افسردگی اساسی، سوء مصرف مواد
- احساسات: ترس، اضطراب، افسردگی، خشم، انزوا، بی حسی، احساس جدایی از خود
- مدت زمان: طولانی مدت
.بیشتر بخوانید:
اختلال استرس پس از حادثه چیست؟
علت تروما چیست؟
تروما ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
وقایعی که یکبار اتفاق میافتند، مانند تصادف رانندگی، جراحت و یا حملات شدید به خصوص اگر به صورت ناگهانی و در دوران کودکی رخ داده باشد.
استرسهای مداوم و بی رحمانه، مثل زندگی کردن در یک محلهی پرخطر، مبارزه با یک بیماری مرگبار یا تجربه مکرر وقایع تروماتیک باعث ایجاد روان زخمی میشود.
وقایعی که به طور معمول نادیده گرفته میشوند؛ مثلاجراحی (به خصوص در سه سال اول زندگی)، مرگ ناگهانی یکی از اعضای خانواده، جدایی و پایان یک رابطه عاطفی عمیق یا تجربه تحقیر و بیاحترامی ممکن است باعث ایجاد این حالت شود.
علائم افسردگی پس از تروما چیست؟
افسردگی چیزی فراتر از احساس بیحالی یا اندوه است. علائم افسردگی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- فقدان انرژی
- عدم علاقه و رضایت نسبت به فعالیتهایی که قبلا باعث لذت میشدند
- کاهش یا افزایش قابل توجه وزن
- خواب بیش از حد یا بیخوابی
- احساس گناه افراطی
- ناتوانی در تمرکز
- احساس بی ارزشی
- افکار مکرر مرگ یا خودکشی
البته همه افرادی که یک رویداد تروماتیک را تجربه میکنند، به افسردگی یا اختلال استرس پس از تروما دچار نخواهند شد.
چه احساساتی باعث ایجاد تروماتیک میشوند؟
- ترسیدن
- تهدید شدن
- تحقیر شدن
- رها شدن
- نادیده گرفته شدن یا رد شدن احساسات یا نظرات شما
- احساس ناامنی کردن
- بدون حامی بودن
- گرفتار بودن
- شرمنده شدن
- احساس ناتوانی داشتن
پاسخ بدن به تروما چیست؟
هنگامی که دچار ضربه میشویم، پاسخ بدن به تروما چیست؟
التهاب طولانی مدت ممکن است باعث اختلال در عملکرد چند عضو شود. بدن پس از آسیب، بلافاصله تولید گلوکز و مصرف چربی را افزایش میدهد. در مرحله بعدی، بدن از طریق آنابولیسم سعی در ذخیره مجدد انرژی در گلوکز و پروتئین دارد. درنتیجه در این حالت بدن به طور موقت حداکثر تلاش خود را برای بهبود سلولهای آسیب دیده نمایش میدهد.
مطالعات مربوط به فعالیت ژن نشان میدهد که آسیب شدید، تعداد زیادی از ژنها را تغییر میدهد. با نگاهی دقیق به این تغییرات، دانشمندان میتوانند نحوه واکنش بدن به ضربه را در کوتاه مدت و بلند مدت بهتر درک کنند. بدن به صدمات ضربهای، هم به صورت سیستماتیک و هم براساس محل آسیب پاسخ میدهد. این پاسخ سعی در محافظت از اندامهای حیاتی، مانند کبد دارد که امکان تکثیر بیشتر سلول و التیام آسیب را دارد.
زمان بهبودی یک آسیب به عوامل مختلفی از جمله جنس، سن و شدت آسیب بستگی دارد. با این حال آسیبهای تروما میتوانند جدیتر باشند و برای درمان آن نیاز به بستری شدن در بیمارستان میباشد. میزان کامل آسیبها همیشه هنگام ورود بیمار به بیمارستان مشخص نیست و ممکن است در چند روز اول به معاینه عمیق و آزمایشهای متعدد مانند اسکن و اشعه ایکس یا عمل نیاز داشته باشند.
علائم آسیب ممکن است به روشهای مختلفی بروز کند؛ از جمله:
- وضعیت ذهنی تغییر یافته
- تب
- افزایش ضربان قلب
- ورم
- افزایش برون ده قلب
- افزایش میزان متابولیسم
برخی از انواع متداول آسیبهای تروماتیک شامل موارد زیر است:
- آسیب تروماتیک مغز
- آسیب نخاعی
- شکستگی ستون فقرات
- ضربه به صورت
- ضربه مغزی
- فک شکسته یا در رفته
- شکستگی جمجمه
.بیشتر مطالعه کنید:
چند راهکار برای غلبه بر نشخوار فکری!
.بیشتر بخوانید:
استرس و اضطراب! چگونه از اثرات مخرب آن رها شویم؟
انواع تروما درمانی
درمان شناختی رفتاری (CBT): CBT یک شکل پرکاربرد و مؤثر برای درمان تروما است. بر شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای فکری و رفتارهای منفی که در نتیجه تروماتیک ایجاد شده اند تمرکز دارد. CBT با کمک به افراد در قالب بندی مجدد افکار و پاسخهای خود، آنها را قادر میسازد تا کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورند.
مواجهه درمانی: مواجهه درمانی به افراد کمک میکند تا با خاطرات آسیب زا خود در یک محیط کنترل شده و امن روبرو شوند. این رویکرد تدریجی به آنها اجازه میدهد تا احساسات خود را پردازش کنند و ترس و اجتناب از محرکهای مرتبط با تروماتیک را کاهش دهند. مطالعات نشان میدهد که مواجهه درمانی میتواند منجر به بهبود قابل توجهی در علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شود.
روایت درمانی: روایت درمانی افراد را تشویق میکند تا تجربیات آسیب زا خود را به اشتراک بگذارند و کشف کنند که چگونه آن رویدادها هویت آنها را شکل داده است. با ایجاد یک روایت منسجم، افراد میتوانند احساس قدرت و کنترل بر داستانهای خود به دست آورند و روند درمان را تسهیل کنند.
درمانهای مبتنی بر ذهنآگاهی: درمانهای مبتنی بر ذهنآگاهی، مانند کاهش استرس مبتنی بر ذهنآگاهی (MBSR) و درمان شناختی مبتنی بر ذهنآگاهی (MBCT)، به افراد آموزش میدهند که در تجربیات خود حضور داشته باشند و قضاوت نکنند. این شیوهها میتوانند به کاهش اضطراب و افزایش کنترل هیجانی کمک کنند و آنها را به ابزارهای ارزشمندی در درمان تروما تبدیل کنند.
جمعبندی
تروما نوعی واکنش عاطفی است که براثر تجربه رویداد تروماتیک یا ناراحتکنندهای ایجاد میشود. این پاسخ عاطفی ممکن است فقط در طول یا مدت کمی پس از رویداد آسیبزا وجود داشته باشد یا اینکه پایدار باشد. علائم تروما میتواند هم عاطفی و هم فیزیکی و شامل احساس ترس، درماندگی یا گناه، نوسانات خلقی، تغییر رفتار، مشکل در خواب، گیجی، بالا رفتن ضربان قلب و درد باشد.
کسانی که این اتفاق را تجربه میکنند، ممکن است دچار PTSD شوند و درمعرض افزایش خطر خودکشی قرار گیرند. متخصص سلامت روان میتواند رواندرمانی یا حمایتهای دیگر را برای غلبه بر تروما ارائه دهد. اگر علائم تروما بر زندگی روزمره تاثیر دارد، دریافت کمک بسیار مهم است. اگر علائم ترومای روانشناختی بر زندگی روزمره شما تاثیر میگذارد، اگر از حمایت دوستان و خانواده برخوردار نیستید یا اگر به حمایت بیشتری نیاز دارید، به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
بدون دیدگاه